Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun




Download 3,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet80/86
Sana03.01.2024
Hajmi3,05 Mb.
#129851
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   86
Bog'liq
Чилангарлик ўқув услубий қўлланма

Ishqalash va sayqallash usullari 
Ishqalagichlar yordamida ishqalash sirtning yuqori aniqligini ta’minlaganligi tufayli 
o’lchash hamda tekshirish asboblarini o’lchamiga yetkazishda keng qo’llaniladi. Bu operatsiya 
sharjirlangan ishqalagichlar bilan o’lchamiga yetkazishga hamda abraziv aralashma surkab 
o’lchamiga yetkazishga (erkin yopishtnrilgan abraziv donlari bilan o’lchamiga yetkazishga) 
bo’linadi. 
Buyumni ishqalashga tayyorlash. Ishqalanadigan buyum jilvirlash, yo’nib kengaytirish, 
cho’zish, mayda tishli va mayin egovlar bilan egovlash, shaberlash, shuningdek, yuqori 
aniqlikni ta’minlaydigan boshqa usullar bilan aniq va toza qnlib ishlanadi. 
Ishlov beriladigan sirt uni ishqalash oldndan kerosin bila yuviladi va artib quritiladn. 
Ishqalagichning ish sirti tekshiriladi. U yassi va ma’lum o’lchamga ega bo’lishi kerak. 
Ishqalagichning sifati lekalo chizg’ichlari, yassi-parallel uzunlik o’lchovlari yordamida 
tekshiriladi. 
Ishqalagichni tayyorlash usuli qo’llaniladigan ishqalash usuliga bog’liq. SHarjirlangan 
ishqalagichlar bilan ishqalashda ular sharjirlanadi, ya’ni ishlash oldidan ularning sirtiga 
abraziv donlari botiriladi. Yassi ishqalagichlar toblangan brusok yoki valiklar yordamida 
sharjirlanadi. Buning uchun ishqalagichning sirtiga moy surkaladi, uning ustiga abraziv kukuni 
bir tekis qilib sepiladi va brusokni plita ustida yurgizib yoki uning ustida valik yurgizib abraziv 
donlari botiriladi ( quyidagi rasm, a). Diametri 10 mm dan katta bo’lgan dumaloq 
ishqalagichlar ikkita po’lat plita orasida dumalatib sharjirlanadi (quyidagi rasm), 6). Pastki 
plita ustiga sepilgan abraziv material ishqalagichga botadi, botmay qolgan kukun qoldiqlari 
sidirib tashlanadi. 
Ishqalagichlarni sharjirlash 
Abraziv kukuni ishqalagichning hamma 
joyiga bir xil kuch bilan botishiga e’tibor 
berish kerak, aks holda qolgan donlar 
ishqalagich bilan buyum orasida surilib, sirt 
noaniq chiqadi. SHu sababdan ishqalash 
vaqtida abraziv kukuni qo’shish yaramaydi. 
Tayyorlangan 
ishqalagichni 
butunlay 
o’tmaslashgunicha ishlatish lozim.
Maromiga yetkazib tayyorlangan ishqalagichiing sirti yaltiroq dog’larsiz, xira bo’ladi. 
SHarjirlanmagan ishqalagichlar bilan ishlaganda abraziv aralashmasi yoki pasta yarim 
suyuq massa hosil bo’lgupcha suyultiriladi. U kerosin surkalgan ishqalagich sirtiga 
zigzagsimon qatorlar tarzida surkaladi. Abraziv donlari sirtga ishqalash jarayonida botadi. 
Asosiy ishqalash qoidalari va usullari. Ko’rib chiqilgan usullardan birida 


- 74 - 
tayyorlanadigan ishqalagich ustiga buyum qo’yiladi va doiraviy yo’nalishda ishqalanadi. 
Buyumni bo’shgina bosib, bir tekis ishqalash kerak, aks holda ishqalagich donlari tezda 
o’tmaslashib qoladi. Uzil-kesil ishqalashda buyum dastlabki ishqalashdagidan kuchsizroq 
bosiladi. Buyumiing chetlari qiyshayib chiqmasligi uchun detalga tushadigan vertikal bosim 
ishqalagich sirtiga tik bo’lishi, u qo’yiladigan nuqta esa ishqalovchiga yaqkn turishi zarur 
(quyidagi rasm, a). Detalni surayotgandagi gorizontal bosim iloji boricha pastroqqa qo’yilishi 
kerak. 
Agar detalь katta o’lchamli bo’lsa, uni ishqalagich ustiga emas, balki ishqalagichni 
detalь ustiga qo’yiladi. 
SHarjirlangan ishqalagichning bir joyiga ishqalash jarayonida 15 ta chamasi, erkin 
yopishtirilgan abraziv donlari bilan ishlaganda 10 ta chamasi harakat qilinadi, shundan so’ng 
abraziv material aralashtiriladi. Ishqalashda dag’al kukunlardan mayin kukunlarga, dag’al 
pastadan o’rtacha dag’allikdagi pastaga va nihoyat, mayin pastaga o’tish lozim. Agar ishqalash 
uchun bitta ishqalagichdan foydalanilsa, abraziv materialni almashtirgaida ishqalagich yuviladi 
va quriguncha artiladi, shunda oldingi ishqalashdan qolgan abraziv izlari yo’qoladi. 
Ishqalash jarayonida buyumning qizishini ham hisobga olish kerak. Agar temperatura 
50°S dan oshsa, buyumning ustki qatlami tob tashlashi va aniqligi yo’qolishi mumkin. 
SHuning uchun detalni vaqt-vaqti bilan sovitib turish zarur. 

Download 3,05 Mb.
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   86




Download 3,05 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Download 3,05 Mb.
Pdf ko'rish