«Burg‘ilash snaryadinig konstruksiyasini takomallashtirish

18 
𝐹
𝑇
−𝑅
𝑥
𝑚
= 𝑎
𝑥
;
(14) 
𝐹
𝑚
−𝑅
𝑦
𝑚
= 𝑎
𝑦
; 
𝐹
𝑎
+𝑃
𝑜
−𝐺−𝑅
𝑧
𝑚
= 𝑎
𝑧
. 
(14) tenglamadan absolyut tezlashishni topamiz:
𝑎 =
1
𝑚
√(𝐹
𝑇
− 𝑅
𝑥
)
2
+ (𝐹
𝑚
− 𝑅
𝑦
)
2
+ (𝐹
𝑎
+ 𝑅
0
− 𝐺 − 𝑅
𝑧
)
2

(15)
 
bu yerda 
𝑅
𝑥
, 𝑅
𝑦
, 𝑅
𝑧
– shlam zarrachalariga ta’sir etuvchi qarshiliklar,
𝑅
𝑥
= 𝑣
𝑥
∙ 𝑡
1
; 
𝑅
𝑦
= 𝑣
𝑦
∙ 𝑡
2
; 
𝑅
𝑧
= 𝑣
𝑧
∙ 𝑡
3
. 
16-ifoda o‘zaro ta’sir etuvchi kuchlarni hisobga olmaydi, ular faqat oqim 
harakatlanganda yuzaga keladi. Shlamga ta’sir etuvchi inersiya kuchini quyidagi 
formula orqali ifodalaymiz:
𝐹
𝐼
⃗⃗⃗ = 𝑚 ∙ 𝑎 
; 
𝐹
𝐼
= 𝑚 ∙
1
𝑚
√(𝐹
𝑇
− 𝑅
𝑥
)
2
+ (𝐹
𝑚
− 𝑅
𝑦
)
2
+ (𝐹
𝑎
+ 𝑅
0
− 𝐺 − 𝑅
𝑧
)
2
= 
=
√(𝐹
𝑇
− 𝑅
𝑥
)
2
+ (𝐹
𝑚
− 𝑅
𝑦
)
2
+ (𝐹
𝑎
+ 𝑅
0
− 𝐺 − 𝑅
𝑧
)
2
.
(16) 
Ta’sir etuvchi umumiy kuch o‘zgaruvchan yo‘nalish va qiymatga ega 
bo‘lganligi sababli, shlam zarrachasiga ta’sir etuvchi shunday kuch kerakki, u zarrani 
skavajina tubidan yer yuzasiga yo‘naltiruvchi bo‘lishi lozim. Shunda ushbu 
yo‘naltirish burchagining qiymatini quyidagi ifoda orqali topishimiz mumkin:
𝑡𝑔𝛾 =
ℎ
2𝜋𝑟
=
𝐴
2𝜋𝐹
𝐼
√
𝑣𝑚
2 −𝑣
𝑎𝑦𝑙
2
𝐶𝑜𝑠2𝜃∙𝜔2∙(𝐶𝑜𝑠2𝜑+𝑆𝑖𝑛2𝜑)
=

=
𝑁
𝑑𝑣
2𝜋𝑡√
(𝑣𝑚
2 −𝑣
𝑎𝑦𝑙
2
)[(𝐹𝑇−𝑅𝑥)2+(𝐹𝑚−𝑅𝑦)2+(𝐹𝑎+𝑅0−𝐺−𝑅𝑧)2]
𝐶𝑜𝑠2𝜃∙𝜔2
=
=
𝑁
𝑑𝑣
∙𝐶𝑜𝑠𝜃∙𝜔 
2𝜋𝑡√(𝑣
𝑚
2
−𝑣
𝑎𝑦𝑙
2
)[(𝐹
𝑇
−𝑅
𝑥
)
2
+(𝐹
𝑚
−𝑅
𝑦
)
2
+(𝐹
𝑎
+𝑅
0
−𝐺−𝑅
𝑧
)
2
]
,
(17) 
bu yerda 
𝐴
– skvajina zaboyidan shlam zarrachasini yer yuzasiga ko‘tarish uchun 
bajarilaydigan ish, Dj; 
𝑁
𝑑𝑣
– A ishini bajarish uchun burg‘ilash uskunasining 
aylantirgichining dvigatel quvvati, kVt. 
Ishlb chiqilgan ushbu matematik model shuni ko‘rsatadiki, skvajina tubidan 
ajratilgan shlam zarrasini yuqoriga yo‘naltirish uchun unga ma’lum tashqi kuch ta’sir 
etishi lozim. Ushbu vazifani tozalovchi suyuqlikning uyurmali harakatini yuzaga 
keltirish orqali echish mumkin, ushbu maqsadda burg‘ilash snaryadini 
takomillashtirish lozim. 17-ifoda shlam zarrachasini yuqoriga yo‘naltiruvchi 
burchakning ratsional qiymatini aniqlash imkonini beradi.
Skvajina tubini shlamdan samarali tozalash va shlamli rejimning salbiy ta’sirini 
kamaytirish maqsadida tog‘ jinsini pachalovchi asbobning konstruksiyasi 

19
takomillashtirildi. Bunda uch sharoshkali dolotoning panja qismi vintli chiziq bo‘ylab 
egiltirilgan, bu uyurmali kuchni paydo qilib, doloto aylanish vaqtida shlamli suyuqlikni 
yuqoriga ko‘taradi. Shuningdek, shlam zarralarini doloto ostidan skvajina devorlariga 
maksimal yo‘naltirib, shlamning oqishini ta’minlaydi. Takomillashtirilgan uch 
sharoshkali dolotoning umumiy ko‘rinishi 8-rasmda keltirilgan.
Shuningdek, burg‘ilash kolonnasida shlamning yopishib qolishi va salniklarni 
paydo bo‘lishining oldini olish va yuvuvchi suyuqlikning gidravlik qarshiligini 
pasaytirish uchun doloto ustidan o‘rnatiladigan oqimni uyurmali harakatlantirgichni 
konstruksiyasi ishlab chiqilgan. Takomillashtirilgan uch sharoshkali doloto va zaboyda 
uyurmali oqim hosil qilgichli burg‘ilash snaryadining umumiy ko‘rinishi 9-rasmda 
keltirilgan.
1 – doloto; 
2 – burg‘ilash 
quvuri; 
3 – uyurma 
hosil qilgich 

Download 2,23 Mb.