Katalizatorlarni asosi sifatida alyuminiy oksidi olinadi.
Unga kobalt va
molibden oksidlari yoki nikel va molibden oksidlari, ba`zan So, Ni va Mo oksidlari
shimdiriladi. Oksidlarning umumiy miqdori 12-30% mass.gacha.
Katalizatorlar gidrotozalash sharoitida faqat geteroatomli birikmalarni
parchalab, (qisman smolasimon moddalarni kam)
boshqa uglevodorodlarga
aytarlik ta`sir etmaydi.
Katalizatorlarni aktivligini oshirish uchun ularga bir oz miqdorda-1% gacha
ba`zi bir metalloksidlari qo`shiladi, katalizatorni asosiga esa seolitlar qo`shiladi.
Katalizatorlarni
reaktorlarga
solingandan
keyin
ularga
oltingugurt
birikmalarini beriladi. Natijada katalizatorlarning oksidlari sulfid shakliga o`tadi.
Bu xildagi katalizatorlar unumli ishlaydi.
Katalizator asosini kislotali xossasini ko`tarish maqsadida ularni xlor yoki ftor
birikmalari bilan ishlanadi.
Katalizatorlarni aktiv komponenti sifatida VIII guruh metallari (Co, Ni, Rt,
Rd) oksidlari va VI guruh metallarning ba`zilarini sulfidlari ishlatiladi.
Katalizatorlarni aktivligini oshirish
maqsadida boshqa elemenlarning, shu
jumladan, nodir-er elementlarining oksidi qo`shiladi. Katalizatorning asosiga esa
seolitlar qo`shiladi. Katalizatorlarni reaktorga joylagandan so`ng oltingugurt
birikmalar bilan oksidlarni sulfid formasiga o`tkaziladi. Bu ham katalizatorni
unumdorlik bilan ishlashini ta`minlaydi.
Gidrokreking katalizatorini kislota xususiyati yuqori va gidrogenizatsiya etish
xususiyati pastroq bo`lishi tavsiya etiladi.
Gidrokreking jarayoni xom ashyoni turiga
qarab bir bosqichda va ikki
bosqichda olib boriladi.
Vakuum gazoylni (350 - 500°C) gidrokreking etish bir bosqichda olib
boriladi. Agarda xom ashyoda geteroatom birikmalar ko`p bo`lsa, og’ir
vakuum
gazoylni, katalitik kreking va kokslash jarayonlaridan olingan og’ir gazoyllarni
ikki bosqichda gidrokreking etiladi. Bunda birinchi
bosqichda xom ashyoni
gidrotozalanadi va ikkinchi bosqichda gidrokrekingga beriladi.
Kataliz xodisasi bir necha umumiy prinsipga ega.
1. Katalizatorlar saylash (selektiv) xossasiga ega. Xamma kimyoviy
reaksiyalar uchun umumiy katalizator bo`lmaydi. Ma`lum
katalizator ayrim
reaksiyani yoki reaksiyalar gruxini, agar reaksiya bir qancha yo`nalishlar
bilan
borsa, ma`lum yo`nalishni tezlashtiradi.
2. Katalizatorlar reaksiya muvozanat konstanta qiymatini o`zgartirmaydi.
Katalizatorlar nazariy yo`l bilan xisoblab topilgan miqdorga qaraganda, ko`p
maxsulot xosil qilishga yordam bermaydi. Faqat kerakli
maxsulotni qisqa vaqtda
olishga imkon beradi
3. Katalizator ta`sirida teskari va to`g’ri reaksiyalarning tezligi bir xilda
oshadi.
