29
ega. Bu – unda xotiraning boshqacha tashkil qilinganligi, bir vaqtda ikki va undan
ortiq dasturlarni bajara olish imkoniyatining borligi,
hamda operatsion tizim
sathining yangi buyruqlar to‘plamiga ega ekanligi xususiyatlaridir.
1.6-rasm. Fon-neyman mashinasining ma’lumotlar trakti.
To‘rtinchi va beshinchi sathlar – dasturchilar uchun ishlab chiqilgan quyi
va yuqori sath tillaridan iboratdir. To‘rtinchi sath - turli xil protsessorlar uchun ishlab
chiqilgan turli xil
assembler tillaridan iborat bo‘ladi.
Beshinchi sath esa amaliy
dasturchilar uchun mo‘ljallangan yuqori sath tillari -
C, C++, Java kabi tillardan
tashkil topgan bo‘ladi.
Kompyuter tuzilishini ko‘p sathli ko‘rinishda ifodalanishi va sathlarga oid
muhokamalarni shu erda to‘xtatib, kompyuter arxitekturasini o‘rganishda muhim
hisoblangan ba’zi bir xulosalarni keltirib o‘tamiz.
SHunday qilib, hozirgi
kompyuterlar bir-nechta sathlarning ierarxik tuzilishi shaklida loyihalanadi va ishlab
chiqariladi. Har bir sath turli xil ob’ektlarning va amallarning ma’lum bir
abstraksiyasini, ya’ni ma’lum darajadagi ko‘rinishini ifoda etadi. Kompyuterlar
30
tuzilishini bunday o‘rganish bilan biz, murakkab bo‘lgan jihatlarni tushunish uchun,
nisbatan soddaroq ko‘rinishda ifodalash va tushunish imkoniyatiga ega bo‘lamiz.
Yuqorida keltirilgan har bir sathga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar, amallar va
tavsiflar xillarining to‘plami
arxitektura deb ataladi.
Arxitektura - kompyuterni
qanday dasturlanishi, ishlanishi va ishlatilishi kabi jihatlariga bog‘liq
tushuncha
hisoblanadi. Masalan, biron-bir dasturni yozish va ishlatish uchun zarur bo‘ladigan
xotiraning xajmi haqidagi ma’lumot - bu arxitekturaning bir qismidir. Ushbu
xotiraning
qanday ishlab chiqilganligi, ya’ni unda qo‘llanilgan texnologiya esa
arxitekturaning bir qismi hisoblanmaydi.
Kompyuterning yoki kompyuter tizimining
dasturiy elementlarini loyihalash
usullarini o‘rganish bilan biz,
kompyuter arxitekturasini o‘rganamiz.
Amaliyotda
kompyuter arxitekturasi va kompyuterni tashkil qilish degan iboralar sinonim
iboralar sifatida qo‘llaniladi.
