konstruksiyasi tom ustiga o‘rnatilgan yashin qabul qilgich va yerga ulangan
sterjendan iborat.
Bunday sterjen bino atrofida yumaloq asosli ikki konus ko‘rinishidagi himoya
zonasini tashkil etadi. Uning radiusi yashin qabul qilgich balandligidan bir yarim
marta katta bo‘ladi. Yashin qaytargich o‘lchamini sxema tarzida aniqlashda,
dastlab binoning konturi masshtab bo‘yicha chiziladi, keyin esa yashin qabul
qilgich balandligi belgilanib, ushbu masshtabda ikkilamchi konus chiziladi. Agar
bino o‘zining barcha qismlari bilan konus ichiga joylashsa, yashin qaytargichning
tanlangan balandligi binoni yashindan yetarli darajada himoyalashga yaroqli
hisoblanadi, aks holda, sxemada yashin qabul qilgich balandligi kattaroq qilib
olinadi va ikkilamchi konus qayta chizilib, tekshiriladi.
Yashin qabul qilgichlar uzunligi 1,0-1,5
m
li, kesimi 100
mm2
dan kichik
bo‘lmagan po‘lat sterjenlardan tayyorlanib trubasimon, temir-beton yoki yog‘och
tayanchlarga biriktiriladi. Katta uzunlikdagi binolarda kesimi 35
mm2
dan kichik
bo‘lmagan va ikki sterjen orasiga tortilgan trosslar ishlatiladi. Tok o‘tkazuvchi –
diametri 6
mm
dan kichik bo‘lmagan po‘lat sterjen yoki simlardan, elektrodlar esa
diametri 10
mm
dan kichik bo‘lmagan po‘lat sterjenlardan tayyorlanadi. Yashin
qaytargichdagi barcha birikmalar payvandlanib birlashtiriladi. Boltli birikmalarga
faqat vaqtinchalik yerga ulash qurilmalaridan foydalanishga ruxsat etiladi.
Barcha bino va inshootlar yashin urish xavfi bo‘yicha 3 kategoriyaga
bo‘linadi. Birinchi kategoriyadagi obyektlarga B I va B II sinfidagi portlashga
xavfli sanoat binolari; ikkinchi kategoriyaga esa B Ia, B Ib, B IIa sinfidagi ishlab
chiqarish binolari; uchinchi kategoriyaga portlashga xavfli P-1, P-2, P-2a sinfidagi
binolar kiradi.
Yashin qaytargichlarning himoya zonasi uning o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lib, u
binoning balandligi, eni va uzunligiga bog‘liq holda aniqlaniladi.
Himoya zonalari ikki turga bo‘linadi: A–ishonchlilik darajasi 99,5 % dan
yuqori; B–ishonchlilik darajasi 95% dan yuqori. Bir-biriga yaqin joylashgan ikki
yoki bir necha binolarni yashindan himoyalash uchun antenna yoki «to‘rsimon»
yashin qaytargichlardan foydalaniladi.
