O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

Download 8,39 Mb. Pdf ko'rish
bet	73/139
Sana	16.02.2024
Hajmi	8,39 Mb.
	#157908

1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 ... 139

Bog'liq
ochiq kon ishlari texnologiyasi mexanizatsiyasi va kon ishlarini

Avtomobil transporti.
Avtomobil transportida yordamchi ishlar yo’l ishlari
va harakatlanadigan tarkibdan foydalanishga b o ’linadi. Y o ’l ishlari katta kuch
talab qilishi bilan ajralib turadi. Y o’llar holatidan harakatlanadigan tarkibning
unumdorligi va ish vaqti bog’liq b o ’ladi.
Y o ’Uarni qurish.
Qoidaga k o ’ra yaxshilangan sementbeton, asfaltbeton va
yig’ma temirbeton yo ’llami qurish maxsus y o ’l qurish tashkilotlari tomonidan
bajarilgani m a’qul, ular kuchli y o ’l qurish uskunalariga ega b o ’ladi. Karyerlar
o ’z kuchi bilan maydalangan toshli va shag’al y o ’llam i quradi va ularga xizmat
k o ’rsatadi. K aryerlarda asosan mahalliy materiallardan quriladigan maydalangan
toshli y o ’llar quriladi. Maydalangan tosh bu holatda qoyasimon tog’ jinslarini
maydalash va m axsus stexlar tashkil qilish bilan olinadi. Karyerlarda
harakatlanadigan, turg’un va yarim turg’un m aydalash uskunalari yordamida
maydalangan toshni olish uni chetdan sotib olishdan ancha arzonga tushadi.
Maydalangan toshli, shag’al y o ’llam i qurish jarayoni o ’z ichiga qazilmalar
va to ’kilm alam i hosil qilish, y o ’l trassasini tayyorlash va y o ’l qatlamini hosil
qilishni oladi. Y o ’l trassalarini yuqori qism larda tozalash buldozer, osma
yushatgichlar, korchevatellar, kustokesgichlar va maxsus traktorlarga osilgan
uskunala bilan am alga oshiriladi. Qazilm alar maxsus draglayn va teskari
mexanik kurak bilan uskunalangan ekskavatorlar, buldozer va skreperlar bilan
hosil qilinadi. Qiyaliklar maxsus greyderlar bilan tekislanadi. Kyuvetlar maxsus
kyuvethosiqilgich bilan yoki ekskavatorlar bilan hosil qilinadi. To’kilmalami
zichlashtirish uchun maxsus o ’zi yurar vibrastion va tu rg ’un tekislagichlar,
pnevm omashinalardagi tekislagichlar va mushtli tekislagichlar bilan amalga
oshiriladi.
Y o’llam i tamirlash. Y o’l-tamirlash ishlari joriy, o ’rta va kapital ta’mirlash
ishlariga b o ’linadi. Y o’l-qurilish ishlarida q o ’llaniladigan mashinalardan
tashqari, yo ’llam i tamirlash uchun maxsus yo ’l mashinalari va yo ’l ishlari turi
va hajmi va yo’l qatlam iga k o ’ra mexanizmlar ham q o ’llaniladi.
Karyer y o ’llarini saqlash. Y o’llam i saqlashga qaratilgan ishlarga mavsumiy
ishlar kiradi, bunda y o ’llaming holatini saqlash va avtomobil transportini normal
176

foydalanilishi uchun ishlar amalga oshiriladi. Yo’llaming qordan tozalash
buldozer, avtogreyder va qor tozalagichlar bilan amalga oshiriladi. Qomi
tozalash bilan birga y o ’lni muzlashdan saqlash va muzlagan yollarga ishqalanish
kuchini berish maqsadida muzlami eritish bo’yicha ishlar amalga oshiriladi.
M uz yer yuzasiga tuz sepish yordamida yo’qotilishi mumkin (NaCl, CaC12 va
MgCl). Tuz ta’siridan muz eriydi. Lekin muzni yo’qotishning bu usuli katta
kamchilikka ega: xlor tuzlari beton qoplamani va avtosamosvalning metall
qismlarini emiradi. M uz paytida ko’pincha yo’lga abraziv materillar (qum,
shag’al, toshli sepilmalar) sepiladi, ular g ’ildiraklami yo’l bilan ushlanishini
oshiradi. Tajriba k o ’rsatadiki, sepiladigan abraziv materiallaming kattaligi 1-
6mm ni tashkil qilishi kerak. Bu usulning kamchiligi shundaki, sepilgan qum
avtosamosvallaming 200-300 qatnovidan keyin yer yuzasidan uchib ketadi.
Abraziv materiallaming yaxshi yopishishi uchun ulami avval qizdiriladi yoki tuz
bilan aralashtiriladi. K o’pchilik karyerlarda butun sutka davomida harakat
davom etadigan hollarda aralashma sifatida tezroq ta’sir qiladigan xlorli kalstiy
aralashtiriladi. Abraziv materiallami sepish uchun maxsus qum sepish
uskunalaridan foydalaniladi.
K o ’plab karyerlarda vaqtinchalik bo’lgan yo’llar shag’alli qoplamaga ega,
shu sababli y o ’llaming changlanishi qish va yoz vaqtida katta ahamiyatga ega.
Karyerlarda chang bilan kurashish maqsadida ulami suv sepish mashinalari
yordamida suv sepish amalga oshiriladi. Bu usulning kamchiligi yo’lning holati
yomonlashishi (yo’l qatlamining yuvilib ketishi, chuqurlar hosil bo’lishi) va
yozning issiq kunlarida unumsizligi. Chang bilan kurashishning eng samarali
y o ’llaridan biri bu ularga turli reagentlar bilan ta’sir qilish (hususan,
lingosulfanat kalstiy aralashmasi bilan), ular yo’lning uzoq vaqtga namlanishini
ta ’minlaydi.
Avtosamosvallarga xizmat ko’rsatish ishlariga yoqilg’i bilan to’ldirish, tog’
jinslarini yopishib qolish va muzlab qolishini oldini olish, avtosamosvallami
yuvish va mayda ta ’mirlash ishlari kiradi. Avtosamosvallarga o ’z vaqtida va
joriy ta ’mir k o ’rsatish maqsadida harakatlanadigan yoqilg’i, moy to’ldirish va
177

ustahonalar ishlaydi. T og’ jinslarini muzlab qolishini oldini olish maqsadida
avtosamosvallar kuzovi ishlab b o ’lingan gazlar yordam ida kuzovni qizdirish
uskunalari
bilan
uskunalanadi.
Bunaqa
uskunalarga
ega
b o ’lmagan
avtosam osvallarning kuzov ini tozalash kichik m exanizatsiyalash bilan amalga _
oshiriladi (uncha katta bo ’lmagan teskari kurak bilan ta ’m inlangan dizel
ekskavatorlar).
B a ’zida
ramaga
mustahkamlanadigan
tozalagichlardan
foydalaniladi. Tozalash buldozeming oldinga va orqaga harakatida amalga
oshadi. Kuzovga to g ’ jinslarining yopishib qolishi va m uzlab qolishini oldini
olish m aqsadida kuzovga turli profilaktika vositalari bilan ishlov beriladi
(dumpkarlarga ishlov berish bilan bir hilda).

Download 8,39 Mb.

1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 ... 139

Download 8,39 Mb.

Pdf ko'rish