O oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi ‘zbekiston respublikasi termiz muhandislik-texnologiya instituti

 
Reja: 
1. Avtomatika sistemalarining loyihalash ob`ektlarini parametrlari. 
2. Loyihalash ob`ektining ish bajarish funktsiyasiga parametrlarining ta`siri. 
3. Loyihalash ob`ektlarining tasnifi. 
12.1 Avtomatika sistemalarining loyihalash ob`ektlarini parametrlari. 
Parametr – ob`ektning ish rejimi yoki xossasini xarakterlovchi kattalik. 
Loyihalash ob`ektlari parametrlari orasidan, ularning mo`ljallangan maqsadiga mos 
darajadagi mikdoriy baho hisoblanuvchi foydalilik ko`rsatkichlari aloxida keltiriladi. 
Foydalilik ko`rsatkichlari quyidagi ko`rsatkichlarga bo`linadi:
a) unumdorlik;
b) ishonchlilik;
v) qiymati;
g) massasi;
e) aniqligi.
Sistemaning tipii va konkret sharoitdan kelib chiqib, u yoki bu ko`rsatkich 
bosh rolni bajaradi. SHundan kelib chiqib, radiosistemalar uchun asosiy foydalilik 
ko`rsatkichlari ma`lum vaqt ichida qancha ish bajara olish qobiliyati (unumdorlik 
ko`rsatkichi) va aniqlik hisoblanadi. «Foydalilik ko`rsatkichi» atamasi murakkab 
sistemalarga mos keluvchi yuqori ierarxik darajada loyihalashlarning barchasida 
ishlatiladi. 
CHiqish parametrlari – sistemaning to`g‘ri ishlayotganligi haqida xukm 
chiqarish mumkin bo`lgan sifat ko`rsatkichlari, ya`ni bu tushuncha anologik jixatdan, 
«foydalilik ko`rsatkichi» ga mos keladi, lekin u ixtiyoriy ierarxik darajadagi 
sistemalarda qo`llaniladi. 
CHiqish parametrlari elementlarining xossalariga bog‘liq bo`lgani kabi, 
sistemalarning aniqlangan strukturalari (konfiguratsiyalari)dagi elementlarning bir-
biri bilan bog‘lanishlarining o`ziga xosliklariga bog‘liq.
Har bir yangi bog‘lanish uslubi yangi strukturani beradi va sistemalar ishida sifat 
o`zgarishiga olib keladi. Bunday o`zgarishlar agar yangi tipdagi elementlar 
oldingisiga qaraganda sifatli bo`lsa, qaysidir elementning tipini o`zgartirishga olib 
keladi. SHuning uchun ham elementlarning tiplari sistemalar strukturalarining 
xususiyatlariga muvofiq bo`ladi. SHunga ko`ra, sistemalar strukturalarining vazifalari 
elementlar tiplarining vazifalari va ularning bir-biri bilan bog‘lanish usullarini 
bildiradi. 
Hamma strukturalar variantlari to`plamlarining ko`pchiligi – hisoblash 
to`plamlari; bir variantdan boshqasiga o`tish yo chiqish parametrlari qiymatini diskret 
o`zgartirish yo sistemalar xossalarini sifatli o`zgartirishga o`tkazish bo`lsin, umuman 
chiqish parametrlari to`plamini o`zgarishi haqida gapirish. 
Agar sistemalar strukturasi aniq bo`lsa, unda uning chiqish parametrlari faqat 
elementlar parametrlari va tashqi sharoit parametrlariga bog‘liq bo`ladi. 
Ichki parametrlar – bu elementlarning parametrlari. 

Tashqi parametrlar – bu ob`ektga ta`sir qilib, uning ishiga uz ta`sirini
kursatuvchi tashqi muhitlarning parametrlari. 
Boshqa so`z bilan aytganda, har bir ierarxik darajadagi chiqish parametrlari 
sistemalar xossasini harakterlaydi, ichki parametrlar esa, elementlar xossasini. SHuni 
ta`kidlash kerakki, yangi sathga o`tishda qaralayotgan ichki parametrlar chiqish 
parametrlari bo`lib kolishi mumkin va aksincha. 
Masalan, rezistorning karshiligi – radio elektron qurilmaning printsipial 
sxemasini loyihalashda ichki parametr, lekin bu karshilik shu rezistorning o`zini 
ishlashida chiqish parametri bo`ladi. Tashqi parametrlari, namlik va o`rab turgan 
muhit haroratsi, radiatsiya darajasi, shovkin mikdori vash u kabilar xizmat qilishi 
mumkin. 

Download 3,64 Mb.