2. Qanday modellar analitik model hisoblanadi?
3. Qaysi kattaliklar fazali o`zgaruvchi hisoblanadi?
4. Bazis koordinatalari (aniqlovchi koordinatalar) haqida so`zlab bering.
5. Ob`ektning o`zgarish holati deganda nimani tushunasiz?
6. Funktsional deganda qanday qonuniyat tushuniladi?
7.
Loyihalashtirishning
mashinaviy
usulidan
foydalanilganda
analiz
masalalarini sanab o`ting.
8. Loyihalash usullvriga qanday talablar qo`yiladi?
9. Uzluksiz ob`ektlarni mashinaviy analiz qilish necha bosqichdan iborat?
10. Turg‘unlik analizi masalasini so`zlab bering.
17. Gaz analizatorlarining montaji va sozlash ishlari
Rsja:
1. Gaz aralashmalari tarkibini analiz qilishning usul va
asboblari.
2. Gaz analizatorlarini montaj oldi tekshirish.
3. Gaz analizatorlarini montaj kilish.
Gaz analizatorlari tekshirilayapgan gaz aralashmasidagi biron bir
komponent
kontsentratsiyasini o`lchaydigan asbobdir. Ishlash printsipiga binoan gazlarning tarkibini
analiz qiluvchi asboblar kuyidagi usullarga asoslangan
:
1. Termokonduktometrik - bunda gaz aralashmasining issikdiko`tkazishi
o`lchanayotgan gaz kontsentratsiyasiga bog‘likligigaasoslangan;
2. Termomagnit - kislorodning paramagnit xususiyatiga, ya`niuning magnit
maydopiga tortilishi qobiliyatiga asoslangan;
3. Absorbtsion - optik - gaz aralashmasining zichligi, sindirishkoeffitsienti
va boshqa optik \ossalari asosida ishlaydi;
4. Konduktometrik - o`lchanayotgan gazni yutuvchi eritmalarningelektr
o`tkazuvchanligining o`zgarishiga asoslangan.
Gazoanalizatorlarni
montaj
qilganda
gazni
olish
qurshshasini,tozalash
apparatlarini, kuritish, shuningdek datchik va ikkilamchi asboblarni o`rnatish kabi ishlar
kyalinadi. Agarda gaz aralashmasining xarorati ZOO^Sdan kam va toza bo`lsa, u holad
fil‘tr va suv sovutgachi o`rnatilmaydi. CHangli gaz
aralashmasi uchun keramik
fil‘trlar o`rnatilishi lozim. Gaz olish trubkasini texnologik ob`ektga gorizontalga
nisbatan 15-30° burchak ostida o`rnatiladi. Gazoanalizator
datchigi va asosiy
komplektga kiruvchi apparatlari olish qurilmasiga yaqinroq kilib montaj qilinadi. Aializ
uchun olinadigan gazlar diametri 8-^-SHmm bo`lgan po`lat va mis trubalar orqshsh
datchikka ulanadi. Datchik o`rnatilgan joyning harorati 15-^50°S
atrofida va
tebranish, ashaddiy bug‘ va gazlar ta`siridan holi bo`lishi kerak. Gaz aralashmasini
sovutish u-chun suv trubasi o`rnatilib, uning bosimi 0,06-0,3 MPa bo`lishi lozim.
Analsh qilinayapgan gaz tarkibida mexannk iflosliklar 0,001 g/m dan
ortmasligi, hamda unda xlor, ishqor va kislotalarning bug‘lari bo`lmasligi lozim.
[ontajdan oldin gazoanalizatorlarning barcha bloklarining
texnik pasportga
muvofikdi ko`rib chiqiladi. Gazoanalizator
Mabodo gazoanalizator ko`rsatishi kimyoviy analiz natijasiga to`gri kelmasa,
u holda asbobning yuqori ulchash chegarasi sozlanadi. Buning uchun asbobning
ishchi kamerasi orqali azot o`tkazilib, shkalaning nul darajasi o`rnatiladi.
SHundan
so`ng ishchi kameraga o`lchanayotgan gaz komponentining (70±3)%ga mos
keluvchi nazorat' aralashmasi yuborilib, ko`rsatgach shu belgiga keltiriladi. Sistema
yana azot bilan to`ldirilib, ko`rsatgich shkalaning nul darajasiga to`g‘rilanadi. Bu
operatsiya asbob to`g‘ri ko`rsatguncha bir nacha marotaba qaytarilishi mumkin.
SHundan so`ng asbobning yukori o`lchash chegarasining 25, 50 va 100%ga mos
keluvchi nazorat aralashmasi bilan tekshiriladi.
bdatda nazorat aralashmasi gazoanalizator bilan birga komplektlashadi.
Mabodo nazorat aralashmalari bo`lmasa. u qolda laboratoriya sharoitida tayyorlanadi.
^Aralashma tayyorlashning bir necha usuli bor:
1.
Gaz aralashmasini tayyorlashning xajmiy usuli. Buida tarkibima`lum
bo`lgan gazlar atmosfera bosimiga yaqin sharoitdaaralashtirilali. Komponent qajmi
ma`lum bo`lgan idishgao`tkazilib, so`ng aralashmaga gaboriladi. Komponent hajmi
U
koch
k>1Nshagi formula bilan xisoblanadi:
U = U G
koch
/100, Bu erda S,.
OCH|
-lozim bo`lgan gaz
konientratsiyasi:
V - aralashma hajmi.
Mabodo aralashma hosil kilish uchun 100%li komponent bo`lmasa. uxolda
S
K(11|
hisobi kuiidagicha bo`ladi:
G -V S /V
Umumiy
xolla
tayyorlangan
gaz
aralashmasadagi
komponentnipg
kontsentratsiyasi quyidagi formuladan top^chadi:
2.
Gaz aralashmasini partsial bosimlar usuli bilan tayyorlash.Ballon
komponent bilan ma`lum R
kom
bosimgacha to`ldiriladi;
So`ngra ballonga komponent bo`lmagan gaz aralashmasi yuboriladi. Gaz
aralashmasining bosimi quyidagi formula bilan hisoblanadi:
‗unda. R
koch
-toza komprnentni ballonga kiritilgandagi bosim;
S
mm
-aralashmadagi kerak
bo`lgan komponent
kontsentratsiyasi.
Umumiy xolda aralashmadagi komponentning kontsentratsiyasi quyidagacha
hisoblanadi:
Nch
.
e
. .
g
S
-m={R
t
S
K1)Mliz+
(R
ar
-R
1az
)S_.
ag
}/R,
;r
erda. e
kochgaG
dastlabki gaz aralashmasidagi komponentning
kontsentratsiyasi; I—
^
KO
m^>- aralashtiruvchi gazdagi komponent kontsentratsiyasi;
g
Gsh1]
-
dastlabkn gaz bosimi; R„r- tayyorlangan gaz bosimi.
Aralashma tayerlash xatoligi asosan bosimni o`lchash hatoligiga bog‘liq bo`lib,
odatda anikdik sinfi yuqori bo`lgan manometrlardai foydalaniladi. 1. Kislorod va
vodorod olish;
30- rasmda kislorod va vodorod olish qurilmasining sxemasi ko`rsatilgan. Bunda
ishkor (KON yoki ^aON) elektroliz qilinib, azot yoki havo oqimida O
:
va N
:
olinadi.
Nazorat savollari:
2 Gazlarning tarkibini analiz kiluvchi kapday usul vavsboblarni bilasiz'?
3 Gazoanalizatorning montaji uchun kanday me`yoriy xujjatlar
kerak?
4. Gazoanalizatorlar kanday sozlanadi?
5. Nazorat aralashmalari qavday tayyorlanali?
6. Gazoanalizator kommunikatsiyalarining germetikligi kandaysinaladi?
Adabiyotlar:
1.
Texnologik jarayonlarni boshkarish sistemalari, YUsufbekov
N. R. va boshkalar, T. , O`qituvchi, 1997, 155-182
betlar.
2. Montaj sistem kontrolya i avtomatiki, Minaev P. A. . M. ,Stroyizdat, 1990.
str. 402-410.
3. Nalalka sredstv
izmereniy i sistem
texnologicheskogokontrolya. Pod red. A. S.
Klyueva. 2-e izd. ,
M.Energoatomizdat, 1990, str. 230-265.
