Fanning ob’ekti, predmeti, maqsad hamda vazifalari

11 
“Internet-jurnalistika”, “Globallashuv va jurnalistika”, “Ijtimoiy immunitet”, “Ijtimoiy 
psixologiya”, “Falsafa asoslari”, “Sotsiologiya asoslari”, “Tarmoqli sotsiologiya”,
“Siyosatshunoslik asoslari”, “Davlat va huquq asoslari”, “Milliy istiqlol g’oyasi va 
ma’naviyat asoslari” va h.k. shular jumlasidandir 
Mazkur fanlar haqida chuqurroq bilimga ega bo’lish orqali ochiq axborot tizimida 
mafkuraviy psixologik xavfsizlik haqida yanada mukammalroq tasavvur hosil qilish 
mumkin. Chunki butun dunyo xalqlari bir vaqtning o’zida xabar etkazishni ta’minlashga 
qodir bo’lgan hisoblash texnikasi, axborot-kommunikatsiya, Internet tizimlari, 
shuningdek boshqa axborot texnologiyalari inson va jamiyat hayoti va faoliyatida 
axborotning ahamiyatini keskin oshirib yubordi.
Zero, 
globallashayotgan 
dunyoda 
axborot 
xalqlararo 
va 
davlatlararo 
munosabatlarda katta ahamiyat kasb etadi. Qolaversa, hozirgi jahon taraqqiyotida yangi 
umumsayyoraviy tartib, tamadduniy bosqich mazmun-mohiyati, davlatlar va kishilar 
o’rtasidagi o’zaro aloqalarning kengayishi va murakkablashuvi, dunyo miqyosidagi 
axborot makoni, kapital, tovar hamda ishchi kuchi bozorida tamoman yangicha 
vaziyatning vujudga kelishi, atrof-muhitga texnogen ta’sirning kuchayishi, ommaviy 
madaniyat namunalarining keng tarqalishi, informatsion-mafkuraviy va diniy-
ekstremistik xurujlar xavfining ortib borishi, xullas, jamiyat hayotining barcha 
sohalarini – iqtisodiyot, siyosat, mafkura, madaniyat, hatto shaxsiy turmush tarzini 
qamrab olgan globallashuv jarayoni bilan bog’lanmoqda. Mazkur jarayon global 
kommunikatsiya tarmog’ininig vujudga kelishiga imkon yaratgan axborot inqilobi, 
kapitalning baynalmilallashuvi, jahon bozorida raqobatning kuchayishi, tabiiy zaxiralar 
taqchilligi va ularga egalik qilish uchun kurashning keskinlashuvi, ommaviy qirg’in 
qurollarining tarqalishi, umumsayyoraviy falokat xavfi kabi omillar bilan belgilanadi. 
Bu omillar ma’lum maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan ochiq axborot tizimlari 
shakllanishida va bugungi dolzarb vazifalarni belgilab olishda muhim o’rin tutmoqda. 
Ma’lumki, har bir fuqaro o’z shaxsiy nuqtai nazari, o’z qarashlari, ma’naviy-
ma’rifiy, axloqiy-ruhiy imkoniyatlari doirasidagina faoliyat ko’rsatadi, o’z olami 
hududida yashaydi va tashqi dunyoga o’z aqli darajasida shaxsiy munosabatini bildiradi. 
Har bir individ mustaqil inson sifatida tabiiy-biologik kamolotidan va ruhiy ehtiyojidan 
kelib chiqib o’ziga mos axborotni qabul qiladi, uni tahlil etadi. Uning atrofida 
mushohada yuritadi, fikrlaydi va shu tahlillar asosida o’z xulosasiga ega bo’ladi, 
natijada shaxsiy nuqtai nazarini shakllantiradi.
Yana shuni qayd etish joizki, ayrim rivojlangan mamlakatlar sanoat mahsulotlari, 
axborot va mafkuraviy ta’sir ko’rsatish vositalari orqali keng ko’lamdagi geosiyosat 
yuritish bilangina cheklanmay, o’z xalqining tabiati, madaniyati, mafkurasiga xos 
jihatlarni muntazam ravishda dunyo xalqlari turmush tarziga, ongu shuuriga, bir so’z 
bilan aytganda, ular hayotining barcha sohalariga izchil singdirishga intilmoqda. Bu hol, 
ayniqsa, endigina mustaqillikka erishgan mamlakatlar xalqlarining milliy o’zligiga, o’z 
madaniyatiga vorislik an’analari hamda mentalitetiga putur etkazishi turgan gap. 
Prezident I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “... Ba’zan beozor bo’lib tuyulgan musiqa, 
oddiygina multfilm yoki reklama lavhasida ham ma’lum bir mafkuraviy maqsadlar va 
intilishlar ifodalanadi”
1
. Fanning maqsadi hamda vazifalarini belgilashda ushbu holatga 
alohida e’tibor qaratiladi. 
1
“Тафаккур”. 1998. №2. – Б. 6. 

12 
Yuqorida qayd etilganlarning barchasi mazkur muammolar O’zbekiston 
Respublikasi uchun ham g’oyat muhim ekanligini alohida ta’kidlab ko’rsatadi. Buning 
dolzarbligi davlatimiz uchun milliy mustaqillikni yanada mustahkamlashda, iqtisod va 
bozor munosabatlarining tadrijiy rivolanishini ta’minlashda, ijtimoiy islohotlarni 
chuqurlashtirishda yaqqol ko’rinadi. Bunda Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga 
oshirish, milliy an’analarni hayotga qaytarish, o’zaro murosa ruhini tarbiyalash ham 
katta ahamiyat kasb etadi. Qolaversa, mustaqil dunyoqarashga ega ma’lumotli 
kishilargina turli xil talqindagi tazyiqlarga ruhan barqaror qarshilik ko’rsata oladilar. 
Mana shuning uchun ham mazkur muammolarni o’rganishda axborotning shakli 
va mohiyati; axborot xavfsizligini ta’minlash; ochiq axborot tizimlarining o’ziga 
xosligi; shaxs, jamiyat va davlat axborot-psixologik xavfsizligini joriy etish manbalari 
va turlari; axborot sohasidagi milliy xavfsizlikni ta’minlashning ahamiyati va 
tamoyillari; OAV va axborot qarama-qarshiligi; axborot-psixologik xavfsizlikka 
erishishning asosiy yo’nalish va usullari; ochiq axborot tizimlarida shaxsning o’z-o’zini 
himoya qilishi; jamoatchilik fikri va jamiyatning axborot-psixologik xavfsizligi; 
O’zbekiston OAV va jamiyatning psixologik xavfsizligi kabi mavzularni oydinlashtirish 
fanning asosiy vazifalarini belgilaydi. 
Fanning asosiy vazifalari 
1. Axborot asrining o’ziga xos xususiyatlari, mohiyati va ahamiyatini hamda 
istiqbolli va xavfli jihatlarini ochib berish. 
2. Axborot qarama-qarshiligining mohiyatini anglash, tamaddunlar (tsivilizatsiyalar) 
to’qnashuvi nazariyasiga va axborot-psixologik urushning bugungi holatiga xolis baho 
berish. 
3. O’zbekistondagi axborot xavfsizligi tizimining o’ziga xos xususiyatlari, 
imkoniyatlari va ayrim muammolari haqida fikr-mulohaza yuritish. 
4. Axborot-psixologik ta’sir jarayoniga davlat, jamiyat va shaxs mavqei nuqtai 
nazaridan baho berish. 
5. Xalq ongida milliy istiqlol g’oyasini mustahkam qaror toptirish va mafkuraviy 
immunitetni shakllantirish axborot-psixologik xavfsizlikni ta’minlashning muhim omili 
ekanligini ochib berish. 
6. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan kuchli davlatdan 
kuchli fuqarolik jamiyatiga o’tish kontseptsiyasining ishlab chiqilishi va uning 
mamlakat axborot-psixologik xavfsizligi uchun ahamiyati va keng ko’lamini psixologik 
imkoniyatlari haqida tegishli mulohazalar yuritish. 
Mazkur vazifalarning mazmun-mohiyatini yanada to’liqroq talqin etish uchun 
fanni o’qitish davomida ishlatiladigan asosiy terminlar va tushunchalar haqida tegishli 
ma’lumotga ega bo’lish talab qilinadi 

Download 1,7 Mb.