|
Oila va xotin-qizlar
|
| bet | 42/74 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,57 Mb. | | #148139 |
Bog'liq ------------ LOTIN Professional ta---limda Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash (1)Oʻzbekiston Respublikasi 2023-yil 11-apreldagi “Xotin-qizlar va bolalar huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilish tizimi yanada takomillashtirilishi munosabati bilan Oʻzbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga oʻzgartish va qoʻshimchalar kiritish toʻgʻrisida”gi OʻRQ-829-son Qonunining 126-moddasi “Oilaviy (maishiy) zoʻravonlik” bandida oilaviy (maishiy) zoʻravonlik quyidagicha yoritib berilgan:” xotiniga (eriga), sobiq xotiniga (sobiq eriga), bir roʻzgʻor asosida birgalikda yashayotgan shaxsga yoki umumiy farzandga ega boʻlgan shaxsga nisbatan sodir etilgan mulk, taʼlim olish, sogʻliqni saqlash va (yoki) mehnatga oid huquqini amalga oshirishga toʻsqinlik qilish, mol-mulkiga va shaxsiy ashyolariga qasddan shikast yetkazish, xuddi shuningdek ushbu shaxslar sogʻligʻining yomonlashuviga olib kelgan tarzda ularning shaʼni va qadr-qimmatini tahqirlash, ularni qoʻrqitish, yaqin qarindoshlaridan ajratib qoʻyish”12.
Ilmiy adabiyotlarda zoʻravonlikning qanday taʼriflari mavjud?
Zoʻravonlikning keng tarqalgan shaklaridan biri bu oila institutiga va jamiyatning maʼnaviy holatiga buzgʻunchi xamda xalokatli taʼsir koʻrsatadigan xotin-qizlarga nisbatan oilaviy (maishiy) zoʻravonlikdir13. Oilaviy (maishiy) zoʻravonlik – oila aʼzolariga turli xil jadallikdagi jismoniy, ruhiy, jinsiy va iqtisodiy taʼsir koʻrsatish. Agar bunday taʼsir jinoyatning, yaʼni jinoyat qonunida nazarda tutilgan qilmishning ijtimoiy xavfli darajasiga yetsa, u jinoiy javobgarlikka sabab boʻladi. Koʻpgina mamlakatlarda haqorat va tahdid koʻrinishidagi psixologik taʼsir bosqichida huquqni muhofaza qilish va adliya organlarining aralashuviga olib keladi.
Shu munosabat bilan oila ichidagi zoʻravonlik jinoyat, oilaning bir aʼzosi tomonidan boshqa oila aʼzosiga yoki boshqa aʼzolarga nisbatan sodir etilgan, shaxsiy daxlsizlikni buzuvchi hamda uning hayoti, sogʻligʻi, qadr-qimmati, shaʼni, erkinligi, aʼzolar, jiddiy zarar yetkazish yoki unga (ularga) yetkazilgan zararning haqiqiy xavfini tugʻdiradigan, uy xoʻjaligining jinsiy daxlsizligiga tajovuz qiluvchi ijtimoiy xavfli qonunga xilof jinoyat hisoblanadi14.
Shu bois, shaxsiy munosabatlar sohasida tobora keng qoʻllanilayotgan himoya choralari kelajakda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan jinoyatlarning oldini olishga, eng muhimi, jismoniy zaifligi tufayli zoʻravonlikka qarshi tura olmaydigan shaxsni himoya qilishga yordam berishi bilan tavsiflanadi. Koʻpgina xalqaro hujjatlar bu muammoni bolalar va ayollarga nisbatan oiladagi zoʻravonlik bilan bogʻlaydi15.
Ilmiy adabiyotlarda oilaviy (maishiy) zoʻravonlik yoki oiladagi zoʻravonlik quyidagicha tushuniladi:
nazorat qilish, qoʻrqitish va qoʻrquv uygʻotish maqsadida bir shaxs tomonidan oʻzi bilan yaqin yoki boshqa muhim munosabatda boʻlgan yoki boshqa shaxsga nisbatan haqiqiy harakat xamda qasddan jismoniy, jinsiy, psixologik, iqtisodiy majburlash tahdidi16.
oila aʼzolariga tahdid yoki jazo tariqasida ogʻriq, haqorat, jismoniy cheklash (taqiq) keltirib, oʻzlari uchun nomaqbul xatti-harakatlar qilishga majburlash maqsadida ularning xohishiga qarshi amalga oshirilgan noqonuniy, aybli, tizimli, jismoniy yoki ruhiy taʼsir qilishdan iborat boʻlgan jarayon17.
shaxsga oila aʼzosi sifatida ruhiy va (yoki) jismoniy zarar yetkazuvchi, uning huquq va erkinliklarini paymol qiluvchi maxsus kuch-quvvat harakati18. Kundalik oilaviy hayotda keng tarqalgan hodisa sifatida oiladagi zoʻravonlik ijtimoiy hayotni, shaxslararo va oila ichidagi munosabatlarni oʻrganadi.
|
| |
