|
Boshlangʻich maktab yoshida
|
| bet | 57/74 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,57 Mb. | | #148139 |
Bog'liq ------------ LOTIN Professional ta---limda Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash (1)Boshlangʻich maktab yoshida tajovuz koʻpincha zaifroq (tanlangan jabrlanuvchi) oʻquvchilarga nisbatan masxara, bosim, qargʻish va janjal shaklida namoyon boʻladi.
Oʻsmirlik davridagi tajovuzkor xatti-harakatlarning oʻziga xos xususiyati uning kattalar hokimiyatining qulashi fonida tengdoshlar guruhiga bogʻliqligidir. Agressiya yordamida ular oʻzlarini tasdiqlashga harakat qilishadi.
Kattalarda tajovuzkor xatti-harakatlarning namoyon boʻlishi yanada xilma-xildir, chunki ular asosan individual xususiyatlari bilan belgilanadi. Agressiv xatti-harakatni kuchaytiradigan individual shaxsiy xususiyatlar sifatida odatda jamoatchilikning noroziligidan qoʻrqish, asabiylashish, shubhalanish, notoʻgʻri qarash (masalan, milliy), shuningdek, aybdorlik oʻrniga uyat hissini boshdan kechirish kabi xususiyatlar hisobga olinadi. Zoʻravonlikka moyillikni saqlashda inson oʻz taqdirining (va baʼzan boshqa odamlar taqdirining) yagona xoʻjayini ekanligiga ishonchi, shuningdek, tajovuzkorlikka ijobiy munosabati (foydali yoki odatiy hol sifatida) muhim rol oʻynashi mumkin.
Shaxsning tajovuzkor xulq-atvoriga taʼsir etuvchi yana bir xususiyat – uning umidsizlikka chidash qobiliyatidir. Frustratsiya deganda ehtiyojni qondirish yoki maqsadga erishish yoʻlidagi toʻsiq tufayli yuzaga kelgan holat tushuniladi. Baʼzi mualliflar umidsizlikni tajovuzkor xatti-harakatlarning asosiy sabablaridan biri deb bilishadi.
Agar boshqa omil, jins (gender) taʼsiriga baho beradigan boʻlsak, erkaklar (oʻgʻil bolalar) toʻgʻridan-toʻgʻri va jismoniy tajovuzkorlik darajasini, ayollarda (qizlarda) bilvosita va ogʻzaki tajovuzkorlik darajasini koʻrsatadilar. Umuman olganda, erkak jinsi jismoniy zoʻravonlikka koʻproq moyil boʻladi, ayollar esa uning psixologik shakliga tez-tez va muvaffaqiyatli murojaat qilishadi.
Agressiv xulq-atvorni shakllantirishda yetakchi rolni shaxs rivojlanishining ijtimoiy sharoitlari oʻynaydi.
Media taʼsiri. Ommaviy axborot vositalarining shaxsning tajovuzkor xatti-harakatlariga taʼsiri eng koʻp muhokama qilinadigan masalalardan biri hisoblanadi. Ommaviy axborot vositalarining salbiy taʼsiri tarafdorlari odamlarning, birinchi navbatda, boshqalarning tajovuzkorligini kuzatish orqali oʻzini tajovuzkor tutishni oʻrganishiga asoslanadi.
Oila taʼsiri. Hozirgi vaqtda oila tajovuzkor xatti-harakatlarning asosiy ijtimoiy manbai sifatida tan olingan. Oilada tajovuzkorlikning namoyon boʻlish shakllari xilma-xildir. Bu toʻgʻridan-toʻgʻri jismoniy yoki jinsiy zoʻravonlik, sovuqqonlik, haqorat, salbiy baholash, shaxsiyatni bostirish, bolani hissiy rad etish boʻlishi mumkin. Oila aʼzolari oʻzlari tajovuzkor xatti-harakatni koʻrsatishi yoki bolaning istalmagan xatti-harakatlarini kuchaytirishi mumkin, masalan, bolaning jangda gʻalaba qozonishidan faxrlanish orqali40.
Agressiyaning namoyon boʻlishiga oilaning taʼsirini belgilovchi eng muhim omillar quyidagilardir: a) oila ichidagi munosabatlar; b) ota-onalarning namunasi; d) oila faoliyatini tashkil etish; ye) oilaning kattaligi va tarkibi; f) ota-onalarning taʼlimi; g) ota-onaning javobgarligi darajasi.
|
| |
