|
Zoʻravonlik sodir etgan yoki sodir etishga moyil boʻlgan shaxslar bilan individual profilaktika va tuzatish ishlari olib borish
|
| bet | 53/74 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,57 Mb. | | #148139 |
Bog'liq ------------ LOTIN Professional ta---limda Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash (1)Zoʻravonlik sodir etgan yoki sodir etishga moyil boʻlgan shaxslar bilan individual profilaktika va tuzatish ishlari olib borish
Hozirda jinoyatchilarni shunchaki jazolashning oʻzi kifoya emas, vaziyat takrorlanmasligi uchun zoʻravonlik sodir etganlar bilan ishlash zarur, degan tushuncha mavjud. Koʻpincha, oiladagi zoʻravonlik sodir etganlar oʻzlarining xatti-harakatlarini hazil, maqbul yoki hatto jamiyat uchun odatiy hol deb bilishadi. Shuning uchun ular zoʻravonlik jabrlanuvchiga bosim oʻtkazishda davom etishlari mumkin, uni shaxsan va bilvosita taʼqib qilishlari mumkin: uchinchi shaxslar orqali yoki Internetda (ijtimoiy tarmoqlar, messenjerlar va boshqalar orqali).
Shu sababli buni taxmin qilish uchun hech qanday asos yoʻq. Chunki shaxs oʻzini tajovuzkor tutishni davom ettirmaydi, zoʻravonlik ishlatmaydi va zoʻravonlik jabrlanuvchisi bilan konstruktiv muloqotni oʻrnatmaydi, chunki yuqorida aytib oʻtganimizdek, ular koʻpincha oʻzlarini aybdor deb bilishmaydi va viktimbleymingdan (jabrlanuvchini ayblash) oqlanish sifatida foydalanadilar. Viktimbleyming (jabrlanuvchini ayblash) – bu atama boʻlib, quyidagicha tavsiflanadi: hodisa uchun javobgarlikni zoʻravonlik qurboni (jismoniy, hissiy va h. k.) zimmasiga oʻtkazishni bildiradi: “Bu senning aybing”, “Sen majburlamasligingiz kerak edi”, “Nima deb oʻylading” – bu kabi iboralar jabrlanuvchini u bilan sodir boʻlgan voqea uchun uyat va aybdorlikni his qilishga olib keladi34.
Mutaxassislar vaziyatdan chiqish yoʻlini oiladagi zoʻravonlik jabrlanuvchilarini himoya qilish dasturlarini joriy etish orqali jabrlanuvchilarni himoya qilishning mavjud tizimini takomillashtirishda koʻrmoqda.
Bundan tashqari, respublikamizda zoʻravonlik sodir etgan shaxslar – “zoʻravonlik mualliflari” (oila zuravoni) bilan tajovuzkor, ziddiyatli xulq-atvorning oldini olish boʻyicha psixologik va huquqiy maslahatlar beradigan, treninglar, seminarlar oʻtkazuvchi bunday tashkilot yoki markazlar mavjud emas. Oʻzining “jabrlanuvchisi”ga nisbatan shafqatsizlik, qoʻpollik va zoʻravonlikda boʻlgan sherikning shaxsiy chegaralarini (kundalik hayotda duch keladigan boshqa shaxs) ikkinchisining irodasiga qarshi buzadigan sherik.
Shu bois “zoʻravonlik mualliflari” (oila zuravoni) bilan ishlash ular bilan ixtisoslashtirilgan psixologik tuzatish, tarbiyaviy dasturlari, huquqiy savodxonlikni oshirishga bagʻishlangan tabdirlarni oʻtkazish, ularga Oʻzbekiston Respublikasi qonunlarini tushuntirish, ular uchun psixologik maslahatlar va maʼnaviy-maʼrifiy suhbatlar tashkil etishga qaratilgan boʻlishi kerak. Bunday suhbat qonunda belgilangan javobgarlik haqida ogohlantirish maqsadida amalga oshiriladi.
Masalan, Isroilning ijobiy tajribasi katta profilaktik axamiyat kasb etdi. Isroilning jinoiy jazo qonunining 378 va 379-moddalarining mavjudligi oiladagi zoʻravonlikka qarshi tajovuzkor qonunlar uning holatlarini kamaytirishini isbotlaydi. Koʻpchilik uchun oilaviy-maishiy zoʻravonlik uchun jinoiy javobgarlik oilaviy zoʻravonlikdan toʻxtatuvchi omil boʻlib kelgan, chunki jinoyatchilar sudlanganliklari bilan yaxshi ish topmasliklari yoki ega boʻlganlaridan ayrilishlari mumkinligini bilib, turmush oʻrtogʻini yoki xotinini urishdan oldin ikki marta oʻylab koʻrishadi35. Shunday qilib, Isroil qonunchiligida jinoiy javobgarlikning mavjudligi tajovuzga moyil boʻlgan odamlar uchun profilaktika chorasi hisoblanadi.
Agar profilaktik suhbat natija bermasa, zoʻravonlik sodir etgan shaxsga nisbatan qattiqroq choralar koʻriladi – himoya orderi chiqariladi va axloq tuzatish dasturi oʻtkaziladi.
Misol uchun, Amerika Qoʻshma Shtatlarda aybdor deb topilgan shaxsdan ixtiyoriy ravishda tuzatish dasturlarida bir yillik kurslarda qatnashish soʻraladi. Ushbu kurslar tajovuzkor xatti-xarakatlarni zararsizlantirish va keyingi tajovuzning oldini olishga qaratilgan. Kursni tugatgandan va psixologik testdan oʻtgandan soʻng, ayblov olib tashlanishi yoki tayinlangan jazo kamaytirilishi mumkin36.
Xalqaro amaliyot tahlili shuni koʻrsatdiki, oiladagi zoʻravonlikka qarshi kurash boʻyicha ushbu chora-tadbirlar va dasturlar AQSH, Germaniya, Kanada, Avstriya, Bolgariya, Polsha, Norvegiya, Isroil va boshqalar kabi koʻplab mamlakatlarda ancha keng tarqalgan. Hozirda faol individual va guruhli maslahat dasturlari shaklida amalga oshirilmoqda. Birinchi bunday tajriba 1970-yillarda Bostonda amalga oshirilgan oiladagi zoʻravonlik jinoyatchilari uchun dasturlar boʻlib, u ayollar uchun krizis markazlari negizida psixologik erkaklar guruhlari faoliyatini oʻz ichiga oladi. Aksariyat Yevropa mamlakatlarida, shuningdek, AQSH, Isroil, Kanada, Avstraliyada tajovuzkorning munosabati va xatti-harakatlarini toʻgʻrilaydigan psixologik dasturlardan oʻtish tabiatan majburiydir, yaʼni ular majburlash formatida. Kursni oʻtganlik xaqidagi xisobot sudga taqdim etilgandan soʻng oilaviy-maishiy zoʻravonlik xaqidagi maʼlumotlar qonunchilik doirasida koʻrib chiqiladi va shundan kelib chiqib qaror qabul qilinadi 37.
Shu munosabat bilan, Oʻzbekiston Respublikasi sud amaliyotida bunday dasturlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir, chunki ushbu ikki komponent kuzatilsa, biz juftiga nisbatan erkakning xatti-harakatlarini toʻgʻrilash uchun haqiqatan ham yuqori darajadagi va (yoki) profilaktika chorasi nuqtayi nazaridan butun oila haqida gapirishimiz mumkin.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Zoʻravonlik sodir etgan yoki sodir etishga moyil boʻlgan shaxslar bilan individual profilaktika va tuzatish ishlari olib borish
|
