16
ham, aholi geografiyasiga
ham kiritish mumkin, to’g’rirog’i, ular chegarasida
vujudga kelgan yo’nalishidir.
Shunday qilib, aholi geografiyasining demografiya va etnografiya fanlari
bilan aloqasi va hamkorligi juda yaqin va kengdir. Shu narsani qayd qilish kerakki,
aholi geografiyasi aholini demografiya va etnografiyaga nisbatan chuqurroq va har
tomonlama o’rganadi. Chunki, aholi geografiyasi aholini o’rganayotganda uning
xo’jalik va tabiat bilan aloqalarini chuqur tahlil qiladi, bu o’zaro aloqa va
munosabatlarning o’rganilayotgan har bir tumanda vujudga kelish xususiyatlarini
aniqlaydi, aholi geografiyasi muammolarini shular bilan bog’lab tushuntiradi
1
.
3)
Antropologiya – odamlarning paydo bo’lishi, kishi organizmining
evolyusiyasi va undagi jismoniy o’zgarishlarning
qonuniyatlari, shuningdek
irqlarning vujudga kelishi va geografik tarqalishini o’rganadigan fan. Aholi
geografiyasining asosiy o’rganish ob’yekti bo’lgan kishilarning mehnat faoliyati,
turmush sharoiti va madaniyati, aholi punktlarining hududiy shakllaridagi farqlar
bilan bog’liq emas. Aholi geografiyasining mehnat
resurslari va ulardan
foydalanishini o’rganadigan yo’nalishni iqtisodiyot fanining mehnat iqtisodiyoti va
uni tashkil qilish yo’nalishi bilan yaqindan aloqadordir. Jumladan, geograflar
mehnat resurslarni o’rganishda iqtisodcxilarning mehnat balansi tuzish kabi ayrim
qo’llanmalaridan keng foydalanadi. Ammo iqtisodcxilar va geograflar mehnat
resurslarini o’rganishida bir-birlarining tadqiqotlarini takrorlamaydilar. Ma’lumki,
iqtisodcxilar mehnat unumdorligi kabi masalalarni ayrim korxonalar yoki ayrim
xo’jalik tarmoqlari miqyosida o’rganadilar. Geograflarning asosiy vazifalari esa,
mehnat resurslarining hududiy tashkil topishi va ulardan foydalanishning hududiy
masalalarini tahlil qilishdan iborat. Nihoyat, aholi geografiyasi
bir qator ilmiy-
amaliy fanlar bilan yaqindan hamkorlik qiladi.
Shuningdek, aholi geografiyasi har bir tumanning tabiiy, ijtimoiy, iqtisodiy
sharoitlarini e’tiborga olgan holda, ularning rivojlanish istiqbollari haqida asosli
1
Richard S. Krannich, A.E.Luloff, Donald R.Field. People, Places and Landscapes. Utah.USA.2011. Mazmun-
mohiyatidan foydalanildi.
17
takliflar berishi mumkin. Aholi geografiyasi o’z
navbatida, ilmiy-amaliy fanlarning
ayrim qo’llanmalaridan foydalanadi.
Vizual materiallar.
Atamalar zanjiri.
Demografiya- grekcha “demos”- “xalq” va grafo- “tasvirlash”
so’zlaridan iborat bo’lib aholi haqidagi fandir. Demografiya aholini takror
barpo qilinishining qonuniyatlarini o’rganadi. Demografiya ham o’z
navbatida o’rganilayotgan demografik jarayon va ko’rsatkichlardagi farqlar
va u farqlarning sabablaraga qiziqadi. Shunday qilib, aholi geografiyasi
bilan demografiya o’rtasida birgalikda hal qilinishi kerak bo’lgan bir qator
muammolar vujudga keladi. Bu muammolarni faqatgina ana shu ikki fan
chegarasida vujudga kelgan yo’nalish - demogeografiya hal qiladi.
Tabiiy geografiya, tibbiyot geografiyasi,
xizmat doirasi geografiyasi, turizm, xo’jalik
geografiyasi, iste’mol geografiyasi, tarixiy
geografiya, kartografiya.
Aholi
geografiyasi
ning
boshqa
fanlar bilan
aloqasi
Demografiya, etnografiya
Etnografiya xalqlarning turmushi va madaniyati,vujudga
kelishi va
madaniy-tarixiy aloqalarini o’rganadi. Etnografiya xalqlarning etnik
birligi, urug’ qabila, elat, millat, xalqlarning geografik tarqalishi bilan ham
qiziqadi. Xalqlarning geografik tarqalishi masalalarini etnogeografiya fani
o’rganadi.
Antropologiya
19
D. Ruscha “demos”- “xalq” va grafiya “tasvirlash”
3
. Odamlarning paydo bo’lishi, kishi organizmining evolyutsiyasi va undagi
jismoniy o’zgarishlarning qonuniyatlari, irqlarning vujudga kelishi va geografik
tarqalishini o’rganadigan fanni toping.
A. Demografiya B. Etnografiya
C. Antropologiya D. Etnodemografiya
4. Qaysi fan xalqlarning turmushi va madaniyati, vujudga kelishi va madaniy-
tarixiy aloqalarini o’rganadi.
A. Demografiya B. Etnografiya
C. Antropologiya D. Etnodemografiya
5. Aholini takror barpo qilinishining qonuniyatlarini qaysi fan o’rganadi?
A. Demografiya B. Etnografiya
C. Antropologiya D. Etnodemografiya
