-MAVZU. ONA TILI VA ADABIYOTDAN OCHIQ DARSLARNI O‘TKAZISH VA DARSNI TAHLIL QILISH

0. 
   
   Ona tili darslarida ochiq darslar tashkil etish va o‘tkazish yo‘llari.
   

0. 
   
   Adabiyot darslarida ochiq darslar tashkil etish orqali samaradorlikni oshirish metodikasi.
   

0. 
   
   Dars tahlillari, tahlil turlari.
   

0. 
   
   Dars tahlilida o‘qituvchi bilimini va mahoratini baholash, metodikasini aniqlash yo‘llari.
   

O‘qituvchining darsini bir necha marta kuzatish va tahlil qilish, uning pedagogik mahorati, ish tizimi, o‘quvchilarining o‘zlashtirishi, bilim darajasi kabi sohaviy va kasbiy layoqati yuzasidan xulosa chiqarish imkonini beradi.

Ta’kidlash joizki, umumiy o‘rta ta’lim maktab o‘qituvchilarining darslarini tahlil qilishda ko‘pincha kuzatuvchilar darsga yaxlit tizim sifatida qaramay ko‘proq tashqi jihatlariga baho beradilar, darsning mazmun-mohiyati xususida yuzaki mulohaza yuritadilar. Shuningdek, dars tahlilida o‘qituvchining ko‘rsatmali qo‘llanmadan foydalanishi, didaktik kartochkalar bilan ishlashi va hokazolar aytiladi-yu, ammo ulardan nima maqsadda, qaysi vaziyatda foydalanilgani, qanchalik samara berganligi, vaqt taqsimotiga to‘g`ri amal qilinganligi, o‘quvchilarning yosh
165
xususiyatlarini hisobga olgan-olmaganligi kabi masalalar to‘g`risida fikr yuritilmaydi. Bundan tashqari yana bir jiddiy kamchilik o‘qituvchining o‘zini o‘zi tahlil qilishiga e’tibor qaratmaslikdir. O‘zini-o‘zi tahlil qilish tamoyili o‘qituvchining o‘z faoliyatidagi yutuq va kamchiliklarini aniqlash va bartaraf etishga oid maqsadli yo‘lni belgilab olishiga asos bo‘ladi.

O‘qituvchilar aksariyat hollarda dars jarayonida quyidagi xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘yadilar. Jumladan:

0. dars maqsadi bilan o‘quvchilarni tanishtirmaslik;

   
   

1. interfaol metodlardan samarasiz foydalanish;

   
   

0. dars jarayonida barcha o‘quvchilarning ishtirokini ta’minlay olmaslik;

   
   

1. o‘quvchilar bilan yakka va jamoa tartibda ishlashga erisha olmaslik;

   
   

0. o‘quvchilarning mustaqil ishlashini ta’minlamaslik.

   
   

1. o‘quvchilar bajargan ishlarini vaqtida baholamaslik;

   
   

0. o‘qituvchi nutqining ravon ta’sirchan emasligi;

   
   

1. mavzuni amaliyot bilan bog`lab tushuntirmaslik;

   
   

0. mavzuni ilmiy va amaliy nuqtai nazardan tushuntirishga e’tibor bermaslik;

   
   

0. sinf doskasi, darslik, o‘quvchi daftari, qo‘shimcha adabiyotlardan foydalanishning tizimli yo‘lga qo‘yilmaganligi;

   
   

0. O‘quvchilarga beriladigan savollarning muammoli tarzda tuzilmaganligi kabilar.

   
   

Darslarni tahlil qilish faqatgina metodik ahamiyatga ega bo‘lmay, balki maktabda o‘quv-tarbiya jarayoniga rahbarlik va nazoratning muhim shakllaridan biridir.O‘qituvchi darsini kuzatish va tahlil qilish amaliyotining tizimli amalga oshirilishi darslarni qiyoslash va yo‘l qo‘yilgan xatolarning bartaraf etilganligini aniqlash imkoniyatini beradi. O‘qituvchilarning o‘zaro dars kuzatishi tajriba almashinuv jarayoni bo‘lib, dars o‘tayotgan o‘qituvchi bor mahoratini ishga solib, yuqori ishchanlik bilan faoliyat ko‘rsatsa, tahlil qiluvchi o‘qituvchi esa taklif va mulohazalar berish orqali tajribasini boyitadi, metodik malakasini oshiradi.

0. ta’lim va tarbiya jarayoni sifatini aniqlash;

   
   

0. o‘qituvchining pedagogik mahoratini oshirishga yordam berish;

   
   

1. ilg`or ish usullari va metodlarini o‘rganish va ommalashtirish;

   
   

0. o‘qituvchilarning o‘zaro tajriba almashishi;

   
   

1. o‘quvchilarning bilimi va tarbiyalanganlik darajasini aniqlash;

   
   

166

0. ilmiy-tadqiqot ishlarini amalga oshirish;
   

0. o‘quvchilarning bilish faoliyatini o‘rganish;

   
   

0. dars jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xato va kamchiliklarning oldini olish, o‘qituvchiga amaliy va metodik yordam ko‘rsatish;

   
   

0. ta’lim-tarbiya jarayonida o‘quvchilar psixologik xususiyatlarini o‘ziga xosligini e’tiborga olish;

   
   

0. darsda o‘quvchilarni faollashtirish va mavzuni o‘zlashtirishlarini e’tiborga olinganligi.

   
   

Darsni tahlil qilish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi.

2.Darsning borishini kuzatish.

4.Dars tahlili va takliflar berish.

1. Darsni kuzatishdan oldingi tayyorgarlik:

0. dars kuzatishdan ko‘zlanayotgan maqsad va vazifalarni shakllantirish;

   
   

0. kuzatiladigan darsni aniq belgilab olish;

   
   

1. dars kuzatish tuzilmasini tayyorlash;

   
   

0. kerakli materiallarni tayyorlash; o‘qituvchi bilan suhbatlashish.

   
   

0. o‘quv fani va mavzuning o‘ziga xos tomonlari, o‘quvchilar yoshi va bilim darajasi e’tiborga olingan holda ta’lim-tarbiya maqsadining to‘g`ri va asosli qo‘yilganligi;

   
   

0. o‘quvchilarning tayyorgarligi, o‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha darslar tizimidagi aynan shu darsning o‘rnini hisobga olgan holda maqsad qo‘yilishining to‘g`riligi va asoslanganligi;

   
   

0. dars asosiy g`oyasining to‘g`ri qo‘yilishi va o‘quvchilarga maqsadning yetkazilishi, maqsadga erishish darajasi.

   
   

0. dars tuzilmasining dars maqsadlariga mosligi;.

   
   

0. darsning turi, strukturasining puxta o‘ylanganligi;

   
   

1. dars bosqichlarining mantiqiy ketma- ketliligi va bir- biri bilan bog`liqligi;

   
   

0. dars bosqichlari uchun vaqtning to‘g`ri taqsimlanganligi;

   
   

1. o‘qitish shakllarining to‘g`ri tanlanganligi;

   
   

0. dars rejasining mavjudligi va uning o‘qituvchi tomonidan bajarilishini tashkil

   
   

qilish;

0. dars jihozlari. O‘qituvchi va o‘quvchilarning mehnatini unumli tashkil qilish. 4. Dars mazmunini tahlil qilishda.
   

0. dars mazmunining Davlat ta’lim standarti talablariga mosligi;

   
   

1. materiallarning ishonchliligi, to‘liqligi, tushunarliligi;

   
   

0. bayon qilinayotgan materialning ilmiy darajasi;

   
   

1. darsning tarbiyaviy yo‘nalishi, ta’limiy ta’sir darajasi;

   
   

167

0. darsni hayot, mehnat tarbiyasi va kasbga yo‘naltirish bilan bog`lash;
   

0. o‘quvchilar tomonidan yangi bilimlarni qabul qilishdagi qiyinchiliklarni bartaraf etish;

   
   

0. yangi materialning asosiy g`oyasini ajratish. Yangi tushunchalarni shakllantirish. Tayanch bilimlarning muhimligini ko‘rsatish.

   
   

0. Mashq va topshiriqlarning xususiyatlari, mustaqil ishlarning turlari, murakkablik darajasi, o‘quvchilar tayyorgarlik darajasining hisobga olinganligi;

   
   

0. o‘qituvchi tomonidan tushuntirish ishlarining olib borilishi;

   
   

0. o‘qituvchining yordami. Yangi materialning o‘zlashtirilganlik darajasi;

   
   

0. yangi mavzuning oldingi mavzular bilan bog`langanligi. Takrorlash (tashkil qilish, shakllari, usullari, hajmi).

   
   

O‘qitishning metod, vosita va usullarini tanlashda o‘quv materialining mazmuniga, dars maqsadlariga, sinfning imkoniyatlariga mos tanlanganligi va asoslanganligi. O‘qituvchi tomonidan darsning har bir bosqichida metod, usullarni to‘g`ri qo‘llaganligi, ishlatilayotgan metod va usullarning xilma- xilligi. Ko‘rgazmali qurollar, tarqatma materiallar, texnika vositalaridan samarali foydalanilganligi. O‘qituvchining metodik qurollanganligini va pedagogik texnikasini baholash.

O‘kuvchilarga berilgan bilim, ko‘nikma va malakaning sifati. Mustahkam va chuqur bilim berilishi. G‘oya va materiallarning asosiy tomonlarini ko‘rsata olishi, amaliy ko‘nikmalarning egallaganlik darajasi.

4. Didaktik tahlil.

bajarayotgan mustaqil ishning maqsadga muvofiqligini aniqlash demakdir .

Dars kuzatuvchiharbirrahbardarsning ilmiy tahlilida asosan quyidagilarga e’ti bor berishi maqsadga muvofiq bo‘ladi:

1. O‘qituvchining ilmiy jihatdan (o‘zi mutaxassis bo‘lgan fanni ilmiy asosda chuqur bilishi ) qurollanganligi.

0. Shu kungi darsga ilmiy jihatdan tayyorgarlik holati.

   
   

0. O‘z mutaxassisligiga oid eng yangi ilmiy –nazariy axborotlar bilan qurollanib borishi.

   
   

0. Dars jarayonida ilmiy qoida va ta’riflarning to‘g`ri bayon etilishi hamda ilmiy atamalarning o‘quvchilarga singdirib borilishi.

   
   

0. Darsda ta’limning o‘ziga xos xususiyatlarining hisobga olinishi.

   
   

1. Darslik materiallarining qo‘shimcha adabiyot materiallari bilan boyitilishi.

   
   

0. O‘quvchi bajarayotga nlaboratoriya amaliy hamda mustaqil ishlarning ilmiy yo‘nalish bo‘yicha maqsadga muvofiqligi.

   
   

0. O‘quvchilar xulosasining ilmiy jihatdan to‘g`ri , qisqa va mukammal bayon etilishi hamda uni o‘qituvchi tomonidan nazorat qilinishi.

   
   

0. Dars davomida , yangi mavzuni bayon etish jarayonida ta’lim-tarbiya bilan bog`lanishi.

   
   

0. O‘qituvchi va o‘quvchilarning ilmiy nutq madaniyati.

   
   

tushuntirish jarayonida qo‘llanilgan usullarning shu materialga mosligi yoki mos emasligi metodik tahlil davomida aniqlanadi.

Dars metodlarini tahlil qilishda quyidagilarni hisobga olish maqsadga muvofiqdir:

0. Dars jarayonidagi o‘qituvchi va o‘quvchilar faoliyatining tashkiliy shakllariga ko‘ra:

   
   

0. hikoya usuli;

   
   

0. og`zaki bayon usuli;

   
   

1. suhbat usuli.

   
   

0. o‘qituvchilarning so‘zlash usuli;

   
   

0. ko‘rsatmali qurollardan foydalanish usuli;

   
   

1. darslik, konturli karta, diagramma yoki jadvallar bilan ishlash usuli;

   
   

0. texnika vositalaridan (informatika elektron hisoblash texnikasi, kinofilm, diafilm, radio, televizor kabilar) foydalanish usuli;

   
   

va qoidalarning darsda qanchalik to‘g`ri hamda mukammal bajarilganligini tahlil qilish demakdir.

1. O‘qituvchi bayonining sinf o‘quvchilari jamoasiga to‘la tushunarli bo‘lishi va bu bayonning izchil ravishda o‘quvchi ongiga yetib borishi.

0. O‘qituvchi fikrining ma’naviy-ma’rifiy tarbiya talabiga mos bo‘lganligi.

   
   

0. Barcha o‘quvchilarning o‘qituvchi berayotgan materialini ongli ravishda o‘zlashtirishlari.

   
   

0. O‘qituvchi bayonida rivojlantiruvchi va muammoli ta’limning mavjudligi.

   
   

1. O‘qituvchi fikrining izchiligi.

   
   

0. Dars jarayonida yoki yangi mavzuni bayon qilishda ko‘rsatmali qurollardan, tarqatma materiallar va texnika vositalaridan foydalanishning maqsadga muvofiqligi yoki nomuvofiqligi.

   
   

0. Ekskursiya, tajriba, laboratoriya va amaliy ishlarning maqsadga

   
   

0. Darslik bilan ishlashning to‘g`ri bo‘lishi.

   
   

0. Misollarning ta’lim-tarbiya birligi mazmunida yo‘nalishi.

   
   

1. Darsni ma’lum bir tizimda olib borilishi kabilar.