|
Oqova suvlarni dezinfeksiyalash jarayonidaBog'liq oqova-suvlarni-dezinfeksiyalash-jarayonida-xlorning-ta-siriJournal of Advances in
Engineering Technology Vol.2(4) 2021
54
Aerotenklarda - 90 – 95 gacha
Dezinfeksiyalash qurilmalarida - 99,0 - 99,99 gacha
Birlamchi tozalash inshootlarida tozalangandan keyin ichak bakteriyalari 30 - 40% ga,
ikkilamchi tozalashdan keyin - 90-95% ga kamayadi.
Mikroorganizmlar kontsentratsiyasining pasayishiga sabab neytral muhitda viruslar va
bakteriyalar salbiy elektr zaryadiga ega bo‘lishidir.
Fizik-kimyoviy nuqtai nazardan, bu
ob’ektlar gidrofil biokolloidlardir, bu esa ularni yo‘qotish uchun birlamchi tindirgichdagi
osig‘liq moddalar va aerotenklarda bioflokulyatsiya bilan tozalashda foydalanishga imkon
beradi.
Ozon hujayra membranalari va devorlarini, shuningdek, bakteriyalarning oksidlanish-
qaytarilish tizimini va xlordan farqli o‘laroq, faqat bakteriyalar fermentlariga ta’sir
qiladi.Paratif va mikrokokklarning qo‘zg‘atuvchilari ko‘proq chidamli bo‘lib, spora shakllariga
nisbatan xlor unchalik samarali emas [4]. Mikobakteriyalar, enteroviruslar, sodda kistalari,
ichak tayoqchalari xlorga nisbatan nisbatan chidamli [1].
Har xil xlorli reaktivlarning bakteritsid faolligi ularning oksidlanish-qaytarilish
potentsialining qiymati bilan bog‘liq va boshqa hamma narsa teng bo‘lsa, quyidagi tartibda
o‘zgaradi:
xloramin — xlor kukuni, gipoxloritlar — xlor — dioksid xlor
Ko‘plab tadqiqot ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, chiqindi suvlarni xlorlash turli xil
biologik testlar yordamida aniqlangan mutagen faollik va toksiklikning yuqori darajasini
keltirib chiqaradi.
Suvni xloroaktiv birikmalar bilan tozalashda quyidagi yuqori genotoksik xususiyatga ega
mahsulotlar topilgan va ajratilgan: trihalometanlar, xlorofenollar, n-nitroxlorobenzol,
bromoform va boshqalar.
Uzoq muddatli biologik ta’sirga ega
bo‘lgan 24 ta galogenorganik birikmalarga tegishli
to‘rt xlorli uglerodning xlorformasi kanserogen xususiyatlarga ega ekanligi aniqlandi va
shuning ushbu moddalarga odamlar uchun xavfli birikmalar hisoblanadi.
Yaqin orada kuchli
mutagen ta’sirga ega bo‘lgan yangi mahsulot
- 3 - xlor - 4 (diklorometan) - 5 - gidroksi - 2 (5H)
- furanon va uning geometrik izomeri
aniqlandi va ajratib olindi.
Suvni xlorlash paytida
organogalogen birikmalarining hosil bo‘lishi murakkab va ko‘p vaqt talab qiluvchi jarayondir.
Bunga ko‘plab omillar birinchi navbatda, manba suvining sifati, ya’ni undagi organik
birikmalarning tarkibi ta’sir qiladi. Tadqiqot davomida aniqlangan qonuniyatlarga asoslanib,
suvda chirindi moddalar borligi sababli asl tabiiy suvlarning
XPK
qiymati va rang qiymati
qanchalik baland bo‘lsa, xlorli suvda xloroform konsentratsiyasi shunchalik yuqori bo‘ladi.
Hatto artezian suvida 175 ga yaqin organik moddalar mavjud. Deyarli barcha organik
moddalar xlor bilan o‘zaro ta’sirlashadi. Flokulyantlar xlor bilan aralashib, butun suv tozalash
tizimidan o‘tkaziladi.
Ayniqsa, organik moddalarning "parchalari"da xlor organik birikmalarini ko‘paytiradi.
Xloroformning suvda mavjudligi 10dan 200000gacha bo‘lsa organik xlor birikmalariga
qaraganda saraton kasalligining ko‘payishiga olib keladi. Suv harorati qancha yuqori bo‘lsa,
suvda shunchalik ko‘p xlor organik birikmalar hosil bo‘ladi. Tarkibida brom mavjud bo‘lgan
suvlar ko‘proq xlor-karbon birikmalar hosil qiladi, chunki brom bunday jarayonlar uchun
katalizator hisoblanadi.
Dioksinlar suvda ayniqsa xavflidir [5, 12]. Dioksin alohida o‘ziga xos
modda bo‘lmasdan, balki bir necha
o‘nlab organik birikmalarni, shu jumladan trisiklik
kislorodni o‘z ichiga olgan ksenobiotiklar, shuningdek, kislorod atomlarini o‘z ichiga
olmaydigan bifenillar oilasini tashkil etadi.
|
| |
