Journal of Advances in
Engineering Technology Vol.2(4) 2021
55
Dunyoda ma’lum bo‘lgan barcha toksik moddalar orasida eng xavfli 2, 3, 7, 8 -
tetraxlorodibenzo-l-dioksin (2,3,7,8 - TCDD). Bu siyanidlar, strinnin, kurare, zoman, zarin,
tabun va turli gazlarning hozirgi kunda ma’lum bo‘lgan eng kuchli zaharlariga qaraganda bir
necha martalik zaharli hisoblanadi. Dioksinlar siyanid birikmalariga qaraganda 67000 marta
zaharli hisoblanadi.
Oddiy
sharoitlarda bular rangsiz, hidsiz, 75 ° S haroratda parchalanmaydigan
kristallardir. Uning suvda eruvchanligi 0,001% ga yaqin, asetonda - 0,2%, kimyoviy
jihatdan
inert, yarim emirilish davri - 10-15 yil, inson tanasida - 6-7 yil. Oddiy sharoitda kislota va
ishqorlar dioksinga deyarli ta’sir qilmaydi
Dioksinning toksik ta’siri uning molekulasi hajmiga bog‘liq hayot retseptorlari hajmiga
mos keladigan to‘g‘riburchaklar shakli 0,3 * 0,1 nm organizmlar.
Dioksin molekulalari
orgazmning muhim funktsiyalarini bostiradi, uni boshqacha ishlashiga olib keladi.
U inson
organizmida sezilmasdan yillar davomida to‘planib boradi. Dioksin mutlaq zararli yoki
kimyoviy OITS deyiladi [10].
D
ioksinlar gormonlarning kimyoviy tuzilishiga ta’sir
qiladi va
shu xususiyatiga ko‘ra inson organizmi uchun ular juda xavfli. Dioksinlar organizmda
hujayralar o‘sishi va bo‘linishini boshqaruvchi fermentlar va gormonlar hosil bo‘lishiga olib
keladi. Bu turli xil xavfli kasalliklarga va xususan saratonga olib kelishi mumkin.
Tabiiy
gormonlardan farqli o‘laroq qisqa vaqt "yashaydigan", eng muhimi dioksinlarning faolligini
zararsizlantirish qiyin.
Dioksin birikmalarining inson organizmiga asosiy ta’siri: immunitet tizimining
shikastlanishi, ayniqsa bolalarda; jigar,
buyraklar zararlanishi, ovqat hazm qilish faktlari;
bepushtlik va ayollarda homiladorlik davrining buzilishi; tug‘ma nuqsonlar va naslning xulq-
atvori o‘zgarishi; asab tizimining shikastlanishi; saraton kasalligining kelib chiqishi; aqliy va
jismoniy ish qobiliyatini yo‘qolishi va boshqalar.
