104
Agar nur yo’li optik o’qni kichik burchak ostida kesib o’tsa, va linzadan
o’tayotgan nur uchun tushish burchagi va sindirish
burchagi ham unchalik katta
bo’lmasa sferik linza nuqtani ideal nuqta sifatida tasvirlaydi. Gauss optikasi deb
ataladigan bunday sharoit cheklangan
holatlardagina bajariladi, amaliyotda esa
aberrasiyalar(tasvir nuqsonlari) muqarrar.
Mazkur tajribada «sfericheskaya aberrasiya» o’rganiladi. Linza akslantirishidagi
boshqa
xatoliklar, ya’ni «xromatik aberrasiya», “akslantirish buzilishlari” (barrel va
yostiqcha) va «linza akslantirishidagi tasvir maydonining qiyshayishi» bir biri bilan
chambarchas bog’liq bo’lgan P5.1.3.2 dan P5.1.3.4 gacha tajribalarda o’rganiladi. 1-
rasm: Paraksial va abaksial nurlarning kesishuvi. Faqat optik o’qqa
yaqin nurlargina
linza fokusining nuqtasida kesishadi. Chetki nurlar optik o’qni linza bilan fokus
nuqtasi oralig’ida kesad
Asosiy prinsiplar
Sferik aberrasiya tasvirning
linzada kuzatiladigan
turli nuqsonlaridan biri hisoblanadi. Optik o’qqa
parallel tushayotgan barcha nurlar ham linzadan
o’tgandan keyin fokus masofada yig’ilmaydi.
Optik o’qqa yaqin nurlarga nisbatan
chetki nurlar
uchun fokus masofa (1-rasm) Natijada optik o’q
oldidagi (atrofida) fokal tekislikda nurlar uncha
katta bo’lmagan aylana sohasini shakllantiradi.
Linzalarning aberrasiyasi
turli usullar bilan
kamaytirilishi mumkin, masalan linzaning oldingi
va orqa sirtlarining egrilik
radiuslarini munosib
tanlash orqali
