|
Organik va noorganik
|
| bet | 9/14 | | Sana | 11.04.2023 | | Hajmi | 0.65 Mb. | | #50244 |
Bog'liq ACHILOVA KAMOLA OBT KURS ISHI AJDODLARIMIZ - FAXRIMIZ, 1 O‘ZBEK TILINING SOHAGA YO’NALTIRIB O’QITISHNING MAQSAD VA VAZIFALARI, Davlat tili, uz la wtnd 2015 06, Anat. Bosh suyaklari , Communications and the internet, JAMIYAT VA INSON FALSAFASI, Tuproq ekologiyasi. Tuproqdagi muommolar va ularga qarshi kurash, Psixologiyaning dolzarb masalalari bo’yicha test savollari, Бошлангич синфларда математикадан синфдан ташкари ишлар , 2-Маъруза, Multidasturlash va multiprotsessorlash, Pirnazarov Meros Analitik kurs ishi, Ispaniya2. Donor-akseptor aloqalari
Ikkita bitta elektronli AO ning bir-birining ustiga chiqishi kovalent bog'lanishning yagona yo'li emas. Bir atomning (donor) ikki elektronli orbitalining boshqa atomning (akseptor) bo'sh orbitali bilan o'zaro ta'sirida kovalent bog' hosil bo'lishi mumkin. Donorlar yolg'iz elektron juft yoki p-MO bo'lgan orbitallarni o'z ichiga olgan birikmalardir. Yolg'iz elektron juftlarining tashuvchilari (n-elektronlar, inglizcha bog'lanmaydigan) azot, kislorod, galogenlar atomlaridir.Birikmalarning kimyoviy xossalarining namoyon bo'lishida yolg'iz elektron juftlari muhim rol o'ynaydi. Xususan, ular birikmalarning donor-akseptor ta'siriga kirishi uchun javobgardir.Bog`lanish sheriklaridan birining elektron juftligidan hosil bo`lgan kovalent bog` donor-akseptor bog`i deyiladi.
Shakllangan donor-akseptor bog'lanish faqat hosil bo'lish yo'li bilan farqlanadi; uning xossalari boshqa kovalent bog'lar bilan bir xil. Donor atom musbat zaryad oladi.
Donor-akseptor bog'lanishlar kompleks birikmalarga xosdir.
3. Vodorod aloqalari
Kuchli elektron manfiy element (azot, kislorod, ftor va boshqalar) bilan bog'langan vodorod atomi bir xil yoki boshqa molekulaning boshqa etarli darajada elektron manfiy atomining yolg'iz elektron juftligi bilan ta'sir o'tkazishga qodir. Natijada, vodorod bog'i paydo bo'ladi, bu o'ziga xos donor-qabul qiluvchi aloqa. Grafik jihatdan vodorod aloqasi odatda uchta nuqta bilan ifodalanadi.Vodorod bog'lanish energiyasi past (10-40 kJ/mol) va asosan elektrostatik o'zaro ta'sir bilan belgilanadi.Molekulyar vodorod aloqalari organik birikmalarning, masalan, spirtlarning assotsiatsiyasiga olib keladi.
Vodorod aloqalari birikmalarning fizik (qaynoq va erish nuqtalari, yopishqoqligi, spektral xarakteristikalari) va kimyoviy (kislota-asos) xususiyatlariga ta'sir qiladi. Shunday qilib, etanolning qaynash nuqtasi C2H5OH (78,3 ? C) bir xil molekulyar og'irlikka ega va vodorod aloqalari tufayli bog'lanmagan dimetil efir CH3OCH3 (-24 ? C) dan ancha yuqori.Vodorod aloqalari ham molekulyar bo'lishi mumkin. Salitsil kislotasi anionidagi bunday bog'lanish uning kislotaliligini oshirishga olib keladi.Vodorod aloqalari makromolekulyar birikmalar - oqsillar, polisaxaridlar, nuklein kislotalarning fazoviy tuzilishini shakllantirishda muhim rol o'ynaydi.
|
| |
