O’sib kelayotgan yosh avlodni kelajak hayotga tarbiyalash, kasb-hunarga o’rgatish ishlarini amalga oshirish- muhim ijtimoiy-siyoyiy va davlat ahamiyatiga EGA bo’lgan umummilliy masaladir

Samarqand shahar xalq ta’limi muassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish bo’limiga qarashli 64-umumiy o’rta ta’lim maktab mehnat ta’limi fani o’qituvchisi Dusiyorova Vazira Suyunovnaning “2015-2016 o’quv yiliga mo’ljallangan tayanch o’quv rejasi, DTS va o’quv dasturlari hamda qo’llaniladigan darsliklarga kiritilgan o’zgartirishlar, o’quv-metodik qo’llanmalar va qo’shimcha adabiyotlar to’g’risida” nomli ma’ruzasi

Mavzu: 2015-2016 o’quv yiliga mo’ljallangan tayanch o’quv rejasi, DTS va o’quv dasturlari hamda qo’llaniladigan darsliklarga kiritilgan o’zgartirishlar, o’quv-metodik qo’llanmalar va qo’shimcha adabiyotlar to’g’risida.

O’sib kelayotgan yosh avlodni kelajak hayotga tarbiyalash, kasb-hunarga o’rgatish ishlarini amalga oshirish- muhim ijtimoiy-siyoyiy va davlat ahamiyatiga ega bo’lgan umummilliy masaladir. Shu sababli bu masala hamma davrda ham jamiyatdagi ilg’or, ziyoli, vatanparvar kishilarning diqqatini o’ziga tortib kelgan. Binobarin hech qaysi davlatning va hech qaysi jamiyatning taraqqiyotini, kelajagini bilimli va tarbiyali yoshlarsiz tasavvur etib bo’lmaydi. Yoshlarga ta’lim berish bilan birga ularning ongiga milliy istiqlol g’oyalarini singdirish, xalqimizning boy ma’naviy qadriyatlari asosida tarbiya berish, ularda axloqiy tushunchalarni shakllantirish- bugungi kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi.

Xalqimizda “Bola boshidan” degan ajoyib naql bor. Bu bolalarni eng kichik yoshidan boshlab mehnat qilishga, kattalarni hurmat qilishga, bilim olishga o’rgatish zarurligini ifodalaydi. Shu sababli ham yosh avlodni halol mehnat qilishga, turli kasb-hunarni egallashga o’rgatib borish xalqimizning muqaddas an’anasiga aylangan.

“Ta’lim to’g’risida”, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida”gi qonunlardan ko’zlangan asosiy maqsad – ta’lim-tarbiya ishlarini tubdan yaxshilash, jahon andozalari talablariga javob beradigan mutaxassis-kadrlarni tayyorlashdan iborat. Yosh avlodga zamonaviy texnologiyalar asosini o’rgatish, ularni ishlab chiqarish sohalariga tayyorlash umumiy o’rta ta’lim maktablarining asosiy vazifasidir. Bu vazifani bajarishda mehnat ta’limi darslarining alohida o’rni va ahamiyati bor. Respublikamizda yoshlarning mehnat va kasb tayyorgarligi tizimini amalga oshirish, bunda milliy, tarixiy, huquqiy, ma’naviy, madaniy va etnik xususiyatlarini yetarlicha ifodalash maqsadida umumiy o’rta ta’lim maktablarida mehnat ta’limi darslarini o’qitish 2010 – yilda qabul qilingan uzviylashtirilgan DTS va o’quv dasturlari asosida 3 ta yo’nalishda olib borish belgilangan. Bular – Texnologiya va dizayn, Servis xizmati va Qishloq xo’jaligi asoslari yo’nalishlaridir.

Ma’lumki, “Kadrlar tayyorlash milliy modeli”ning asosiy g’oyasi – barkamol insonni tarbiyalashdan iboratdir. Shu sababli, umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’qitiladigan mehnat ta’limi darslari yoshlarni hayotga, kasb-hunarga tayyorlashda katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Shuning uchun ham, mehnat ta’limi darslarida, ayniqsa, amaliy mashg’ulotlarda o’quvchilarning mustaqil fikrlash va ishlash qobiliyatlarini rivojlantiradigan o’qitish metodlari va shakllaridan kengroq foydalanib borish maqsadga muvofiqdir.

Bizga ma’lumki, mehnat ta’limi darslari maktabda eng uzoq vaqt o’tiladigan o’quv fanlaridan biri bo’lib hisoblanadi. Mehnat ta’limi fani o’qituvchi rahbarligida o’quvchilar tomonidan bajariladigan aqliy va jismoniy harakatlar – mehnat faoliyati jarayonidan iborat bo’lib, yakuniy natijada ularning mehnat qurollari, vositalari va jarayonlari haqida bilimlarini hamda ma’lum sohadagi ishlab chiqarish mehnatini bajarish uchun zarur amaliy ko’nikma va malakalarini egallashlariga, ongli ravishda kasb tanlashga, hamda jamiyat va shaxs farovonligi yo’lida mehnat faoliyatiga qo’shilishlariga imkon beruvchi shaxsiy sifatlarini va tafakkurlarini rivojlantirishga qaratilgan o’quv fanidir. Bu fan umumiy o’rta ta’lim maktablarida uzoq muddat, ya’ni birinchi sinfdan to oxirgi to’qqizinchi sinfgacha bo’lgan davrda o’qitilishi bilan o’quvchilar faoliyatida va maktab hayotida o’ziga xos muhim ahamiyatga egadir.

Maktabda mehnat ta’limi darslari uch bosqichda tashkil etilib, ulardan ko’zlangan maqsad – o’quvchilarni jismoniy tomondan to’g’ri rivojlantirish, mehnat olami va kishilari, mehnat qurollari va amallari, asosiy ishlab chiqarish sohalari va kasblar bilan tanishtirish, ish qurollaridan to’g’ri foydalanish, oddiy buyumlarni yasashga oid mehnat malakalarini hosil qilish, ongli ravishda kasb tanlashga yo’naltirishdan iborat.