|
Osiyo xalqaro universiteti
|
| bet | 18/20 | | Sana | 26.06.2024 | | Hajmi | 350,15 Kb. | | #265837 |
Bog'liq 1.Karimova Sh.-DISSERTATSIY A 27.05.2024 (2)00 (2)222211XULOSA VA TAKLIFLAR
Yuqoridagilarni umumlashtirish uchun yana bir bor ta'kidlash kerakki, nutqida nuqsoni bo'lgan bolalar maktabda ularni kutayotgan ma'lumotlarni taqdim etishning hajmi va usuliga tayyor emaslar. Biroq, bu ularning umuman o'qitilmaydi yoki faqat maxsus tuzatish maktablarida o'qishga qodir degani emas. Bunday bolalarni o'qitish usullari nogironligi bo'lmagan maktab o'quvchilari uchun mavjud bo'lgan usullardan farq qilishi kerakligiga alohida e'tibor qaratish lozim; umumiy bolalar uchun standart yondashuvlari va mezonlari nutq terapiyasi bilan og'rigan bolalarga nisbatan qo'llanilishi mumkin emas.
Tadqiqotning maqsadi nutqida nuqsoni bo'lgan bolalarga chet tillarini o'rgatish bo'yicha nazariy va uslubiy yondashuvlar va ilmiy va amaliy tavsiyalarni ishlab chiqish edi. Ushbu maqsadga erishish uchun pedagogika va logopediya sohasidagi mahalliy va xorijiy mutaxassislarning turli xil ishlari, og'zaki va yozma nutqning buzilishi tipologiyasi, bayonotlarning tarkibiy va semantik dizayni buzilishi tahlil qilindi va ko'rib chiqildi. Nutq buzilishining psixofiziologik sabablarini tahlil qilib, aytishimiz mumkinki, nutq buzilishining rivojlanishining sabablari asosan tug'ilish davrida, shuningdek, tug'ilishdan keyingi hayotning birinchi oylarida ta'sir qiluvchi patogen omillardir.
Shuningdek, nutqida nuqsoni boʻlgan (jumladan, ogʻir nutqida nuqsoni) bolalar uchun ham ona tili, ham ingliz tilini oʻrgatish uchun ixtisoslashtirilgan oʻquv dasturi zarurligi maʼlum boʻldi. Bunday bolalarda o'yin faoliyati ko'pincha etakchi o'rinni egallaydi va ularning harakatlari impulsivlik va past mahsuldorlik bilan ajralib turadi.
Og'ir nutq nuqsonlari bo'lgan bolalar uchun nutqni shakllantirish bo'yicha vazifalarning o'ziga xosligi va ish mazmuni pedagogik jarayonni tashkil etish va rejalashtirish uchun maxsus talablar mavjudligini ko'rsatadi. Nutqni shakllantirish va tilni fan sifatida o'rganish bo'yicha ishlarni tashkil etishning eng muhim masalalari qatoriga quyidagilar kiradi:
o'qitish shakllarini tanlash (individual, guruh, frontal);
darsda frontal, guruh va individual ishlarning nisbati;
tarbiyalanuvchilar faoliyatining turlari va nutq faolligini rivojlantirish o`rtasidagi bog`liqlik.
Boshlang'ich kursning amaliy tomoniga, fonetika, grammatika va imlo bo`yicha o'zlashtirilgan bilimlarning xizmat roliga alohida e'tibor beriladi.
“Maktabgacha yoshdagi bolalarga chet tillarni o‘rgatish vositasida nutqida uchraydigan nuqsonlarni bartaraf etish metodikasi” mavzusidagi tadqiqоtning nazariy va еmpirik tahlillari asоsida quyidagi umumiy хulоsalar shakllantirildi:
Tadqiqot ishida pedagogika va logopediya yo‘nalishi bo‘yicha mamlakatimiz mutaxassislarining turli o‘quv qo‘llanmalari tahlil qilindi. Xorijiy tillarni qayta o‘qitishga yondashuvlar tahlil qilindi. Chet tili darslarida ham ustuvor vazifalar belgilandi.
Nutqda nuqsoni bo'lgan bolalarni o'qitishni tashkil etish bo'yicha uslubiy tavsiyalar ishlab chiqilgan bo'lib, ularning asosiy maqsadi kommunikativ va kognitiv vazifalar majmuasini hal qilishdir. ushbu o'quv fanining asosiy dastur mazmunini o'zlashtirish. Tavsiyalar lingvistik tsikl darslarida (nutqni rivojlantirish, o'qish, talaffuz, rus tili va individual logopediya mashg'ulotlarida) eng katta darajada og'zaki va kommunikativ ko'nikmalar shakllantirilishini anglagan holda ishlab chiqilgan. O'rganilgan nutq harakatlari va taktikasi birlashtirilgan boshqa fanlar (matematika, tabiatshunoslik, chizmachilik va boshqalar) bilan yaqin aloqada bo'lish, o'qitishning muvaffaqiyatini baholash parametrlari taqqoslaganda o'quv komponenti doirasidagi ta'lim qobiliyatlarini aks ettirishi kerak nutq buzilishining turli shakllarida muloqotning boshlang'ich imkoniyatlariga asoslangan kommunikativ kompetentsiyani rivojlantirish darajasi bilan, bu nutqida nuqsoni bo'lgan bolaning ta'lim sifatini yaxlit baholash imkonini beradi.
Tadqiqot natijalari asosida quyidagi tavsiyalar ishlab chiqildi:
Maktabgacha yoshdagi bolalarning nutq qоbiliyatlarini rivоjlantirish muhim оmil еkanligini nazarda tutib, nafaqat maхsus bilim, kо`nikma hamda malakalar bilan qurоllantirish, balki ularning psiхоlоgik tayyоrgarligiga jiddiy еʼtibоr qaratish maqsadga muvоfiqdir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda chet tillarini o’rganishga bо‘lgan mоtivatsiyalarini kuсhaytirish hamda chet tillarini o’rganishda оid о‘quv-uslubiy qо‘llanmalar va еlеktrоn matеriallar ishlab сhiqish kerak.
Bolalarning chet tilida so`zlashish qоbiliyatlarini rivоjlantirishda pеdagоglar har bir bolaga individual yоndashuv asosida ularning individual-tipоlоgik хususiyatlari bilan bоgʼliq jihatlariga alоhida еʼtibоr qaratishlari zarur.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni chet tilida muloqotga o’rgatish texnologiyalarini
takomillashtirish bo’yicha metodik tavsiyalar, ilmiy-amaliy yondashuvlar ishlab chiqilishi va maktabgacha ta‘lim tashkilotlariga joriy qilinishini ta‘minlash zarur.
Maktabgacha ta‘lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilarini chet tilida etkin muloqotga o’rgatishda bolaning rivojlanish sohalari: jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakllanishi; ijtimoiy-hissiy rivojlanish; nutq, muloqot, o’qish va yozish malakalari; bilish jarayonini rivojlanishi; ijodiy rivojlanish sohalariga integratsion yondashuvni tadbiq qilish maqsadga muvofiq.
FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR RO‘YXATI
|
| |
