|
Osiyo xalqaro universiteti
|
| bet | 14/20 | | Sana | 26.06.2024 | | Hajmi | 350,15 Kb. | | #265837 |
Bog'liq 1.Karimova Sh.-DISSERTATSIY A 27.05.2024 (2)00 (2)222211Ingliz tilidagi “v” tovushi o‘quvchilar tomonidan “w” tovushi sifatida qabul qilinishi mumkin, bu esa bir fonemaning boshqasi o‘rniga noto‘g‘ri ishlatilishiga olib kelishi mumkin. Ingliz tilidagi "v", "w" tovushlarini to'g'ri talaffuz qilish uchun talabalarga "v", "w" tovushlari va ukraincha "v" tovushlarining artikulyatsiya xususiyatlarini tushuntirish kerak, so'ngra maxsus o'qitishni boshlash kerak. bu tovushlarni tanib olish va talaffuz qilish ko'nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan nutq organlari.
Yuqori va pastki lablar uchun mashqlar:
a) yuqori labni biroz ko'taring, yuqori tishlarning chetini oching va pastki labni ularga bosing; pastki labni pastga tushiring, pastki tishlarni oching. Ushbu harakatni takrorlang, yuqori lab harakatlanmaydi. Ingliz tilidagi "v" tovushini sekin va ehtiyotkorlik bilan bir necha marta talaffuz qiling. Keyinchalik veto so'zlarini o'qiymiz (veto, juda (juda, tashrif buyuring (tashrif)) ;
b) lablar kuchli oldinga cho'zilgan. Kichkina teshikdan kuch bilan nafas oling. Ushbu harakatni ko'p marta takrorlang va keyin inglizcha "w" tovushini, so'ngra so'zlarni yaxshi talaffuz qiling (yaxshi, parik (peruk, g'arbiy ) ).
Shunday qilib, nutqida nuqsoni bo'lgan bolalarni o'qitish jarayonida xatolarning oldini olish bo'yicha izchil, tizimli ishlar ingliz tilini normal o'zlashtirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratadi. Shunday qilib, kelajakda har bir bolaning eng uyg'un rivojlanishi ta'minlanadi va uni chet tilini ( xususan, ingliz tili ) bilish nafaqat nufuzli, balki keyingi o'qish va ishlash uchun zarur shart bo'lgan zamonaviy jamiyatda amalga oshiriladi.
2.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarga chet tillarni o’rgatishda zamonaviy usullardan foydalanish texnologiyasi
Ota- onalar bola imkoniyatlarini hisobga olgan holda, ularning ichki passiv nutqini rivojlantirishga e'tibor qaratishlari lozim. Buning uchun bola aniq takrorlay olmasa ham, har bir narsa, buyum, harakat nomini to'g'ri (bola tilida emas!) talaffuz etib borish tavsiya etiladi. Ba'zan bolalarning tiliga taqlid qilib, erkalatib gapiramiz va ular nutqining noto'g'ri rivojlanishiga o'zimiz sababchi bo'lib qolamiz. Masalan: ashsha yeysanmi? (ovqat yeysanmi? o'rniga), uxa qilasanmi? (uxlaysanmi? o'rniga). 3-4 yoshli bola kattalar bilan bemalol muloqotga kirishib, o'z fikrini mustaqil bayon eta oladi. Biroq, aksari bolalarda tovushlar noto'g'ri talaffuz etiladi, ba'zi bolalarda esa umuman tushunarsiz bo'ladi. 4-5 yoshli bolalarning ko'pchiligida tovushlar talaffuzi to'g'ri talaffuz me'yorlariga yaqinlashgan bo'ladi. Bu yoshdagi bolalarda, asosan, talaffuzi o'xshash tovushlarni bir-biri bilan almashtirish, talaffuzi murakkab tovushlarni tashlab ketish, alohida talaffuz etilgan tovushni nutqda to'g'ri qo'llay olmaslik hollari kuzatiladi. Masalan: kitob titob; koptok-toptok; qalam - alam; sher-ser kabi. Bunday holatlarning oldini olish uchun mutaxassis logoped tavsiyasi asosida ota-ona bola talaffuz a'zolari (artikulyatsion apparat) harakatchanligini oshirish, fonematik eshitish, diqqatini rivojlantirish uchun ish olib borishi mumkin. Talaffuz a'zolari harakatchanligini oshirish uchun quyidagi kabi artikulyatsion mashqlardanfoydalanishnitavsiyaetishmumkin: "Shirin murabbo" o'yini. Maqsad: Til harakatini faollashtirish. O'yinning borishi: Bolalarga murabboni yalayotgan qizning rasmi ko'rsatiladi. Qizning yuqori va pastki labiga murabbo yopishib qoldi. Qiz murabboni tili bilan yaladi. (Til harakati bilan murabboni yalash ko'rsatiladi). So'ngra bolalar ham ushbu mashqni qaytaradilar. Logoped har bir bola mashqni qanday bajarayotganini kuzatib boradi. Tishlarimizni tozalaymiz Maqsad: Til harakatini faollashtirish. O'yinning borishi: Bola logopedga qaragan holda o'tiradi. Bolaga rasm ko'rsatiladi. Qarang, bola qanday qilib tishlarini tozalayapti? Biz ham hozir sizlar bilan tishlarimizni tozalaymiz. Faqat cho'tka bilan emas, balki tilimiz bilan. Avval logoped til bilan tishlarini tozalashni bolalarga o'zi ko'rsatib beradi. So'ngra har bir bolani oldiga chaqirib mashqni bajarishini kuzatib boradi.Mashq bir necha marta bajartiriladi. "Kapalaklar uchyapti" o'yini O'yinning maqsadi: To'g'ri, uzluksiz havo oqimini hosil qilishga erishish O'yinning borishi: Bola stulchaga o'tiradi. Logoped bolaga: -Qarang-a, qanday chiroyli kapalaklar: ko'k, sariq, qizil! Ular xuddi jonli kapalaklarga o'xshaydi. Ko'raylik-chi, ular ucha oladilarmi? Kapalaklarni puflaydi. -Qarang, uchib ketishdi. Qani, sizlar ham puflab ko'ringlar- chi. Kimniki uzoqqa uchar ekan? Bola har bir kapalakning qarshisiga turib puflaydi. Metodik ko'rsatma: O'yinni bir necha marotaba takrorlaydi. Bunda bolalarning to'g'ri turishiga, nafas olganlarida yelkalarning ko'tarilmasligiga ahamiyat berib borish kerak. Bola bir nafas chiqarishda, havo olmasdan turib,biron narsani puflashi kerak. Lablar bir oz oldinga chiqqan bo'lishi kerak. Har bir bola biror narsani 10 soniyadan ortiq puflamasligi kerak. Davomli tanaffussiz 10 soniyadan ortiq puflash bosh aylanishini keltirib chiqarishi mumkin. "Kimning qushchasi uzoqqa uchadi?" o'yini O'yinning borishi: Ikkita stulchaning qirralariga qushchalar qo'yiladi, stulchalar birbiridan 30 sm uzoqlikda turishi kerak. Bola har bir stulchaning qirrasida turgan qushchalarning to'g'risiga turib puflaydi. -Qushchalar uchishdi!- deyilgach, bola shakllarni puflaydi. Metodik ko'rsatma: Bola yupqa qog'ozdan tayyorlangan qushchalarni puflaganida lunjlari shishmasligi kerak. Qirqib ipga osilgan shakllarni bir nafas chiqarishda harakatlantirish kerak. Logoped bolalarga qushchani puflaganda ketma-ket (bo'libbo'lib) puflash mumkin emasligini aytadi va o'zi qushchani puflab ko'rsatadi. "Futbol" o'yini O'yinning maqsadi: To'g'ri nafas ko'nikmasini shakllantirish O'yinning borishi: Logoped bolaga shunday deydi: -Hozir biz siz bilan futbol o'yinini o'ynaymiz. Faqat oyog'imiz bilan emas, og'zimiz bilan o'ynaymiz. Koptok o'rniga paxtadan foydalanamiz. Stol ustiga chizg'ich darvoza yasaladi. Bolalar chuqur nafas olib, nafas chiqarish davomida paxtani puflab darvozaga kirgazadi. Logoped to'g'ri nafas olish va nafas chiqarishni kuzatib boradilar. Bolalar lug'at boyligini oshirish uchun turli turkumga kiruvchi predmet rasmlarini nomlashni o'rgatish lozim. Buning uchun mevalar, sabzavotlar, uy hayvonlari, yovvoyi hayvonlar, kasblar, ranglar, geometrik shakllar kabi turkumga kiruvchi predmetlarni nomlash, so'zlarni bo'g'inlarga bo'lish, predmetlar belgilari haqida suhbatlashish mumkin. Bola predmet rasmlarini nomlagandan so'ng bu so'zlarni umumlashtira olishi zarur. Savol beriladi: - Bu nima? - Bu olma deb to'liq va aniq javob berishga o'rgatiladi. Shu kabi boshqa predmetlar nomi ham o'rgatib boriladi. Keyingi mashg'ulotlarni predmet rangi, mazasi, shakli kabilarni aniqlash va aytish bilan boyitib borish mumkin. Predmetlarni umumlashtirishga o'rgatiladi. Masalan: Olma, behi, gilos, olxo'ri, o'rik, shaftoli mevalarga kiradi. Ular bog'da, daraxtda yetiladi. "Qizil-oq" o'yini O'yinning maqsadi: Eshituv idrokini rivojlantirish, so'zdagi tovushni aniqlash. O'yinni jihozlash: Bolaga 2 ta doirachalar (qizil va oq) beriladi O'yinning borishi: Logoped,boladan diqqat bilan quloq solishini va berilgan tovush qaysi so'zda ishtirok etayotganini aniqlashni so'raydi. Agar so'zda tovush ishtirok etsa, bola qizil doirachani, agar ishtirok etmasa oq doirachani ko'tarishlari kerak. Eslatma: Yuqorida berilgan o'yinlardagi logopedning vazifasini ota-onalar yoki boshlang'ich sinf o'qituvchilari bajarishlari mumkin. 4-5 yoshli bola mustaqil ravishda harakat tasvirlangan rasmga qarab gap tuza olishi kerak. Masalan: Aziz kitob o'qidi. Gap tuzishda boladan rasmda tasvirlangan asosiy mazmunni, ya'ni gapning kim yoki nima haqida ekanligi so'raladi. Gapda so'zlarni to'g'ri tartibda joylashishini nazorat qilib turish zarur. Masalan: Komil o'qidi kitob (Komil kitobni o'qidi) kabi holatlar kuzatilmasligi lozim. Bola nutqining rivojlanishi qo'l mayda muskullari harakatchanligi (barmoq uchlari harakatchanligi) bilan bog'liqligi bir qancha olimlar izlanishlarida isbotlangan. Logopedik ishning asosida ham qo'l mayda muskullari harakatchanligini oshirish muhim o'rin egallaydi. Bunday mashg'ulotlarni olib borishda bolaning imkoniyatlarini inobatga olish kerak. Ularni zeriktirib qo'ymaslik uchun plastilindan va loydan turli buyumlar yasash, "Lego" o'yinidan unumli foydalanish, sanoq cho'plaridan namunaga qarab shakllar yasashni ketma-ketlikda bajartiramiz. Bundan tashqari qistirg'ichlar yordamida, qopqoqchalar bilan, iplar bog'lash (shnurovka) kabi o'yinlarni aniq reja asosida qo'llash mumkin. Bu jarayonlarni bevosita logoped yoki ona kuzatib, ularning harakatlarini baholab borishi lozim. Nutq rivojlanishi bilish jarayonlari rivoji bilan chambarchas bog'liqligini unutmang! Maktab yoshiga yetgan farzandingiz tovushlarni noto'g'ri talaffuz qilsa, yozuvda harflarni teskari yozsa (oynavand yozuv), qo'shib o'qishga qiynalsa, bu fanlarni o'zlashtirishiga ham o'z ta'sirini ko'rsatadi. Shunday ekan, 4 yoshga to'lgan farzandingiz nutqida kamchilik sezilsa, albatta, logoped mutaxassis ko'rigiga olib boring. O'z vaqtida aniqlangan nuqson tezda bartaraf etiladi. Har qanday nutq kamchiligi uchun alohida logopedik yondashuvlar ishlab chiqilgan bo'lib, bu logopedlar tomonidan aniq reja asosida ish olib borishga zamin yaratadi.
Maktabgacha ta'lim muassasalaridagi ta'lim-tarbiya jarayonida ilg'or pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanish, muassasalarni zamonaviy bilimlarga ega tarbiyachilar bilan to'ldirish hamda ularda kasbiy malaka, faoliyatga nisbatan ijodiy yondashuv hissini qaror toptirish, uzluksiz ta'lim tizimida olib borilayotgan islohotlarning muhim yo'nalishlaridan biridir. Maktabgacha ta'lim tizimini takomillashtirish bo'yicha malakali tarbiyachi va pedagog kadrlar bugungi kunda uzluksiz innovatsion izlanishda bo'lshni, fikrlashi, shuningdek, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ham innovatik g'oyalarni shakllantirish asosida faoliyat ko'rsatishi zarur. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-2021- yillarda maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risidagi Qarorida; maktabgacha ta'lim muassasalari tarmog'ini kengaytirish,malakali pedagog kadrlar bilan ta'minlash, bolalarni maktab ta'limiga tayyorlash darajasini tubdan yahshilash, ta'limtarbiya jarayoniga zamonaviy ta'lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish, bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik, jismoniy rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish masalalariga alohida e'tibor qaratildi. Bu qaror maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashuviga xizmat qiladi. Respublikamizda uzluksiz ta'lim tizimining barcha bosqichlariga, jumladan uning maktabgacha ta'lim bosqichiga e'tibor ortib borishi bilan bir qatorda maktabgachayoshdagibolalarnimaktabgachata'lim muassasalariga jalb etish ulushi kamayib borishi bu borada maqsadli tadqiqotlar olib borish, mamlakatimiz ilmiytexnikaviy dasturi, ustuvor tadqiqotlarga yo'nalishlarining bir qismi sifatida qaralishi lozim. Fonetikaga oid mashq, topshiriq, vazifani tuzish. Jahonda globallashuv jarayoni tezlashayotgan bir paytda tillarni asrash, ularni takomillashtirish va o'qitish masalalari dolzarb bo'lib bormoqda. Bugungi kunga kelib til ta'limiga doir turli interfaol usullar amaliyotda keng qo'llanilmoqda. Har qanday tilning asosini uning tovushlar tizimi, ya'ni fonetikasi tashkil qiladi. Ingliz, fransuz, nemis va boshqa rivojlangan xorijiy tillarni o'qitishga doir ilmiy adabiyotlarda fonetikaga, xususan, talaffuzga alohida e'tibor beriladi va ta'lim jarayonida fonetik mashqlardan unumli foydalaniladi. Dunyo tajribasida talaffuz mashqlari bir bo'lim yoki bir mavzu bilan tugab qolmaydi. Darsliklarda keltirilgan mashq turlari o'quvchida to'g'ri talaffuz ko'nikmalarining osongina shakllanishiga olib keladi. Dunyoda tillarni o'qitish kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan bo'lib, dars jarayonida lingivistik kompetensiyalarni shakllantirish nutqiy kompetensiyalarning rivojlanishiga olib keladi. Shu o'rinda chet tillarni o'qitish bilan ona tilini o'qitish maqsadlari ma'lum ma'noda farq qilishini, ularni bir chiziqda tasavvur qilib bo'lmasligini ta'kidlash lozim. Shunga qaramay, ingliz tilini o'rganish bo'yicha belgilangan darajalar ona tiliga ham tatbiq qilinmoqda. Til o'rganishga qo'yilgan mazkur talablar asosida tinglash, gapirish, o'qish va yozish malakalari shakllanadi. Bunday yondashuvdan ijodiy foydalanib, ona tili darslarini ham samarali tashkil etish mumkin. Rivojlangan davlatlarning til o'qitish metodikasida gapirish (speaking), yozish (writing) kabi mashg'ulotlar, asosan, mashqqa tayanadi, mashq va topshiriq aniq farqlanadi, o'z o'rnida ishlatiladi. SHu sababli ularning til o'rganish kompetentligi yuqoridir. Shuningdek, PISA, PIRLS kabi xalqaro baholash tizimlari orqali dunyoning ko'plab davlatlarida o'quvchilarningo'qishsavodxonligianiqlanmoqda. Respublikamizda ham ona tili o'qitish kompetensiyaviy yondashuvga asoslandi. Umumiy o'rta ta'lim tizimidagi fonetikaga doiro'quvmateriallarimazmuninitakomillashtirish, o'quvchilarda adabiy talaffuz ko'nikmalarini shakllantirish, uning natijasida imloviy savodxonlikni oshirish bugungi kunda davlat siyosati darajasidagi dolzarb masalalardan biri bo'lib turibdi. Fonetika o'qitish orqali o'quvchilarda kreativ fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish zarur. Zero, Prezidentimiz tomonidan "Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma'naviy salohiyatga ega bo'lib, dunyo miqyosida o'z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo'sh kelmaydigan insonlar bo'lib kamol topishi, baxtli bo'lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz", - deb ta'kidlanishi ona tili ta'limi oldiga mamlakatimiz yoshlarini o'z fikrini og'zaki va yozma ravishda erkin hamda savodli bayon qila oladigan mustaqil fikr sohiblari etib tarbiyalashdek dolzarb vazifalarni qo'yadi. SHu ma'noda umumiy o'rta ta'lim tizimida fonetika o'qitish orqali o'quvchilarda nutqiy hamda lingvistik kompetensiyalarni, xususan, adabiy talaffuz ko'nikmasini to'la shakllantirish, imloviy savodxonlikni rivojlantirish, so'z boyligining oshishiga zamin yaratish va mustaqil fikrlashga o'rgatish uchun fonetikaga doir o'quv materiallarining metodik ta'minotini takomillashtirish zarurati mavjud. Bugungi kunda ta'lim jarayoniga turli yangi pedagogik texnologiyalar tatbiq qilinmoqda. Biroq ona tili ta'limida shunday mavzular bo'ladiki, ularni o'qitishda didaktik o'yinlardan ko'ra amaliy ishlash orqali kerakli natijalarga erishish mumkin. Ta'kidlash kerakki, talaffuzning imloga va aksincha, yozuvning og'zaki nutqqa ta'siri bo'lishi tabiiy. Fan-texnika qanchalik shiddat bilan rivojlanmasin, baribir, yozma nutq muhim bo'lib qolaveradi. Bugungi kunda o'quvchilar nutqida imloviy xatolar juda ko'p uchrayotganining sababi ham fonetika o'qitish, talaffuz masalasi bilan bevosita bog'liqdir. O'quvchilar o'z ona tilidan mahorat bilan samarali foydalana olsa, o'z fikrlarini ta'sirchan, tushunarli bayon qila olsa, ajdodlardan qolgan boy ilmiy, badiiy merosni chuqur anglash darajasida o'z tilini bilsa, ana shunda ona tili ta'limi o'z maqsadiga erishgan bo'ladi. Buning uchun ona tili darslarida foydalaniladigan o'quv materiallari nihoyatda puxta ishlangan bo'lishi, ko'nikmalarni kompleks tarzda shakllantirish imkoniyatiga ega bo'lishi lozim. Bir paytning o'zida ham talaffuz, ham imlo, ham so'z boyligini oshirish, qolaversa, mustaqil fikrlashga yo'naltirishga sharoit yaratish takrorlanish jarayonini hosil qiladi, bu esa nutqiy mahoratni oshiradi. Aslida ona tili darslarining asosiy maqsadi bo'lgan o'quvchilarda nutqiy malakalarning shakllanishiga zamin yaratuvchi fonetika, orfografiya, orfoepiya, punktuatsiya bo'limlarini o'qitishda mashqlardan muntazam foydalanish, qolgan bo'limlarni esa, topshiriqlar asosida o'qitish samaraliroq natija beradi. Har qanday ma'lumotni qay darajada o'zlashtirish tinglovchining xohish irodasiga bog'liqdir. Psixologik nuqtai nazardan darsda, ayniqsa, yangi dars bayonida o'quvchini qiziqtirish lozim. Aks holda, harakat samarasiz bo'lishi mumkin. SHu ma'noda fonetika o'qitishda ham turli noan'anaviy dars usullaridan foydalanish lozim. "Kim xattot?" usuli. Sinf uch guruhga bo'linadi. Qur'a tashlash yo'li bilan ulardan biri ekspert, qolgan ikkisi bahslashuvchi jamoalarga ajratiladi. Ekspert guruhi jamoasi x va h undoshi ishtirok etgan so'zlarni aralash holda aytaveradi, bu so'zlardan bir jamoa tarkibida x undoshi ishtirok etgan so'zlarni, ikkinchi jamoa tarkibida h undoshi ishtirok etgan so'zlar qatorini yozib boradilar. Belgilangan vaqtda jamoalar ishi to'xtatiladi. Ekspertlar jamoasi ikkala guruh ishlarini tekshirib beradi. Ish yakunida o'qituvchi uchala guruh ishlarini ko'rib chiqib baholaydi. "Juftini top!" usuli. Bunda tutuq belgisi ishtirok etgan so'zlarning paronim juftlarini topish uchun uchta jamoa bellashadi. Sardorlar bellashgan paytda qolganlar tutuq belgisi ishtirok etgan so'z qatnashgan xalq maqollaridan topib turadi. Kimda misol ko'p bo'lsa, o'sha jamoa g'olibdir. 5 minut vaqt. Tutuq belgisi ishtirok etgan so'zlarning talaffuzida ham kamchiliklar uchraydi. Darsliklarda mazkur belgining uch vazifasi haqida batafsil ma'lumot qoida shaklida berilgan bo'lsa-da, talaffuzda chalkashlik mavjud. Ya'ni, unlidan keyin kelganda ham, undoshdan keyin kelganda ham ajratib aytilaveradi. Bunday holatda ham talaffuz mashqlari, topshiriqlar va noan'anaviy usullardan foydalanish mumkin. 1-topshiriq. Dastlab tutuq belgisining unli harflardan keyin kelishiga, so'ng undosh harflardan keyin kelishiga xalq maqollari orasidan misollar topib yozing va talaffuz asosida farqlang. Va'daga vafo mardning ishidir. Qal'a atrofidagi xandaq suv bilan to'ldirilgan.
Bugungi kunda bolaga tilni yanada samarali va samarali o'rganishga yordam beradigan ko'plab texnikalar mavjud. Umuman olganda, bolalar uchun chet tilini o'rganishning barcha usullari 5 ta asosiy tamoyilga asoslanadi. Tabiiylik, qulaylik printsipi. Bolaning tezroq rivojlanishi uchun yangi ma'lumotlarni o'zlashtirish jarayoni bola uchun qulay muhitda sodir bo'lishi kerak. Ketma-ketlik yoki burilish printsipi. Albatta, siz asosiy narsalardan boshlashingiz kerak, ya'ni bolaga asos, asosiy qoidalarni bering. Siz bir vaqtning o'zida barcha jihatlarga teng e'tibor berishingiz kerak: grammatika, nutq amaliyoti, o'qish. Qiziqarlilik tamoyili til o'rganishdagi eng muhim tamoyillardan biridir. Har bir texnikada eng muhimi nima? Albatta, bolaning qiziqishi! Bolada tilga, uning madaniyatiga, odamlarga qiziqishini uyg'otish kerak. Aks holda, bolada boshqa har qanday til zerikarli, zerikarli va qiyin degan stereotip shakllanadi. Binobarin, bu ota-onalar uchun ham, o'qituvchilar uchun ham ma'nosiz ish olib boradi. Qat'iylik printsipi. Shubhasiz, yigitlar ko'pincha noto'g'ri, chalg'itadi va ularga aytilgan narsani qilishni xohlamaydilar. Bunday vaziyatlarda siz qattiqqo'l bo'lishingiz kerak. O'yin shakli printsipi. Bolaning asosiy faoliyati - bu o'yin. Uning yordami bilan bolalar uchun til o'rganishni boshlashning eng oson yo'li. Ushbu tamoyillarga ko'ra, bolalarga chet tilini o'rgatishning 5 ta asosiy usuli mavjud. Keling, ularning har birini batafsil ko'rib chiqaylik.
1. Zaytsev texnikasi. Ushbu texnika 3 yoshdan oshgan bolalar uchun mo'ljallangan. Bu bolalarga o'ynash uchun kublar berilishidan iborat bo'lib, ularda harflar emas, balki bo'g'inlar yoki hatto so'zlar yoziladi. Biroq, kublar bir xil bo'lmasligi kerak: ular hajmi, hajmi, vazni, rangi bilan farq qilishi kerak. Bu bolalarga bunday erta yoshdagi asosiy grammatik va sintaktik qoidalarni o'zlashtirishga, gapdagi so'zlarning tartibini kuzatishga, chet tilidagi konstruktsiyalar, iboralar va jumlalarni to'g'ri tuzishga yordam beradi. Ushbu bazani o'zlashtirgan va bu ko'nikmalarni erta yoshda rivojlantirgan bola nafaqat maktab o'quv dasturining birinchi darslarini osongina o'zlashtira oladi, balki ma'lum bir so'z boyligini ham to'playdi. Ushbu o'yin tufayli bola bir vaqtning o'zida nutq qobiliyatini rivojlantirishi ham juda muhimdir.
2. O'yin usuli. Ushbu texnikani kichik yoshdagi bolalar uchun - 1 yoshdan boshlab qo'llash mumkin. Ushbu uslub o'qituvchi bolalarga hayvonlar, kasblar yoki boshqa asosiy tushunchalar tasvirlangan kartalarni ko'rsatishi va ularni stolga qo'yishidan iborat. Keyin u har bir tovushni aniq talaffuz qilib, ularni chet tilida nomlaydi va bolalar undan keyin takrorlaydilar. Shundan so'ng, bolalar rasmda ko'rsatilgan bitta hayvon yoki narsalarni chizishadi va uning nomini eslab qolishga harakat qilishadi. Bola ob'ektlarning taxminan yarmini eslab qolsa, o'qituvchi u bilan oddiy, asosiy dialog qurishga harakat qiladi. Shunday qilib, bolalar talaffuz va og'zaki nutqni asta-sekin o'zlashtiradilar.
3. Dizayn metodologiyasi. Ushbu texnika 4 yoshdan oshgan bolalar uchun mo'ljallangan. Bu maktab darslariga o'xshaydi, chunki o'qituvchi mavzuni bolalarga qiziqishiga qarab tanlaydi. Bir nechta darslar shunday o'tadi, shundan so'ng talabalar mavzu bo'yicha test topshirig'ini yozadilar. Ushbu texnika tufayli bolalar nafaqat qat'iyatni o'rganadilar va o'zlarini maktabga tayyorlaydilar, balki so'zlarni o'rganadilar va so'z boyligini boyitadilar, bu esa kelajakda ularga foydali bo'ladi.
4. Doman texnikasi. Chet tilini o'rganishning ushbu usuli 5-6 yoshdan oshgan bolalar uchun javob beradi. Amerikalik neyrofiziolog bolalarni bolalikdan o'rganishni boshlashga chaqirdi: "Iloji boricha erta boshlang - bola qanchalik kichik bo'lsa, unga hamma narsani o'rgatish osonroq bo'ladi". Domanning texnikasi bolalarning vizual xotirasidan foydalanishga asoslangan. Bolaga ob'ekt va uning nomi tasvirlangan kartalar ko'rsatiladi. Boshlash uchun siz bolangizga so'zlarni aniq talaffuz qiladigan 5 ta kartani ko'rsatishingiz kerak. Har bir keyingi darsdan oldin siz kartalarni aralashtirishingiz kerak. Bir necha kun davomida siz kuniga 5 ta kartani qo'shishingiz kerak, shunda bola so'zlarni boshqa tartibda talaffuz qiladi. Shunday qilib, neyrofiziologning fikriga ko'ra, bolalar uchun yangi so'zlarni eslab qolish osonroq. Ushbu kartalar yordamida trening 5 kun davom etadi. Shundan so'ng mavzu o'zgaradi.
5. Kombinatsiyalangan texnika. Ushbu texnikaga ega bo'lgan bolalarning yoshi bajarilgan vazifalarning murakkabligiga qarab 1 yildan 5-6 yilgacha o'zgaradi. Ushbu usul bo'yicha mashg'ulotlar dars shaklida o'tkaziladi va yuqoridagi barcha texnikalarning shakl va usullarini o'z ichiga oladi. Shunday qilib, bolalar grammatika ustida ishlaydi, o'ynaydi, chizadi, gapiradi, muloqot qiladi. Ushbu yondashuv bilan darslar yanada xilma-xil va dinamik bo'lib, turli xil faoliyat turlarini o'z ichiga oladi va bolalar buni yaxshi ko'radilar. Bundan tashqari, darsni bola taqdim etilgan ma'lumotlarni tezda o'zlashtiradigan tarzda tuzishga imkon beradigan ba'zi tavsiyalar mavjud: Bolaning chet tilini tezroq o'zlashtirishi uchun siz unga qulay sharoit yaratishingiz kerak; Vizual tasvirlarga e'tibor qarating. Shunday qilib, chaqaloq so'zlarni va grammatik tuzilmalarni tezroq eslab qoladi; Farzandingizga grammatika bilan ortiqcha yuklamang. Bolalar idroki shunday tuzilganki, naqshlar o'z-o'zidan shakllanadi. Shuning uchun, agar siz bolani boshqa tilda gapirishga o'rgatmoqchi bo'lsangiz, uni shu til bilan o'rab oling, ko'proq gapiring; Shuningdek, bolaning ko'rish maydonidan maktab bilan bog'liq bo'lgan barcha narsalarni olib tashlash tavsiya etiladi: daftarlar, qalamlar, qalam qutilari, o'lchagichlar. Darslarni qiziqarli va qiziqarli o'tkazish kerak. Maktab esa ko'pincha ma'no jihatdan qarama-qarshi tushunchalar bilan bog'lanadi; Farzandingizning taraqqiyotini boshqa bolalarning taraqqiyoti bilan solishtirmang. Har bir insonning tillarni o'rganish qobiliyati va motivatsiyasi har xil. Kimdir ingliz yoki nemis tilini tezroq bilishi mantiqan. Tilni bolaga 3-4 yoshdan o‘rgatilsa, eng oson o‘rganishi ilmiy jihatdan isbotlangan. Biroq, agar bu daqiqa o'tkazib yuborilsa, ba'zi usullar maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashni ta'minlaydi. Shuning uchun bolaning xarakterini, uning individual, shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda usulni tanlash kerak: xushmuomala bola guruh mashg'ulotlarini yaxshi ko'radi, uyatchang bola esa o'qituvchi bilan yakkama-yakka darslarni yaxshi ko'radi, faol bola o'yin shakllarini yaxshi ko'radi va xotirjam bola ko'proq meditatsiya qilishni yaxshi ko'radi. Turli xil usullar ushbu fikrlarni hisobga olish va ma'lum bir bolaga mos keladigan ta'lim shaklini tanlash imkonini beradi. Biroq, aksariyat bolalarning chet tillarini o'rganish usullari bolalarning o'yin faoliyatiga asoslangan, chunki o'yin bolaning rivojlanishi uchun vosita bo'lib, uning yordamida u dunyoni o'rganadi. Shuning uchun ingliz, nemis, frantsuz va boshqa xorijiy tillarni o'rganish uchun o'yindan foydalanish juda mantiqiy, hatto zarur. Bolalar uchun chet tilini o'rganishning eng yaxshi usullari turli xil o'yin holatlarini o'z ichiga oladi. Ularning yordami bilan bola kerakli ko'nikmalarni tez va qiziqarli rivojlantiradi.
|
| |
