|
I.BOB. MAKTABGACHA TA’LIM SOHASIDAGI
|
| bet | 2/12 | | Sana | 24.01.2024 | | Hajmi | 65,71 Kb. | | #144647 |
Bog'liq Burxonova Husniobod CTRL Tugmachalar, algoritm1, tabiiy-gazlarni-vodorod-sul-fididan-tozalash-usullarining-tasnifi, 9WB3injodk- HIP2a-xNrB9YSpthgMFf (1) (1), Mavzu Respublika maktabgacha ta’lim metodikasi kabineti ish maz-fayllar.org, Shukurova Gulzoda, mashinali1I.BOB. MAKTABGACHA TA’LIM SOHASIDAGI QONUN HUJJATLARIDA TA’LIM TIZIMINI BOSHQARISH
Pedagogik jarayonni samarali boshqarishning mudira mahorati sifatida tan olinishi, boshqaruv mahoratini egallash, texnika va texnologiyasini chuqur o`rganish hozirgi zamon boshqaruvchisi faoliyatidan mustahkam o`rin olib kelmoqda. Ilmiy boshqaruv ta`limi XX asrning 80-90 yillarida paydo bo`lgan. Uning asoschisi amerikalik muhandis F.Teylor bo`lib, u “boshqaruvni ilmiy tashkil etish usuli va printsiplari” nomli kitobida boshqarishga ilmiy yondashish zarurligini ko`rsatib berdi.
“Pedagogik boshqarish” – ta`lim–tarbiya jarayonini rejalashtirilgan maromda amalga oshirish, tarbiyalash va o’qitish maqsadlariga erishish dasturini ro`yobga chiqarish uchun xizmat qiladigan pedagogik faoliyatdir.
Pedagogik boshqarish o`z xususiyatiga ko`ra quyidagi turlarga bo’linadi:
1. Sub`ektlar nuqtai nazaridan:
a) mudiraning o`z-o`zini boshqarishi;
b) mudiraning pedagoglar jamoasini boshqarishi;
v) pedagoglar jamoasida pedagoglar o`rtasidagi o`zaro munosabatni boshqarish;
g) alohida pedagog xodimlarni boshqarish.
2. Faoliyat jarayoni nuqtai nazardan:
a) ta`lim jarayonini boshqarish;
b) tarbiya jarayonini boshqarish;
v) shaxsiy faoliyatni boshqarish.
Pedagogik faoliyatda o’z-o’zini boshqarish murakkab jarayon hisoblanadi. Shuning uchun o’zini yaxshi idora eta oladigan mudiraga xos xarakterlarni aniqlash muhim ahamiyatga egadir quyida ayni ko’rsatkichlar keltirilgan.
Tananing sog’ligi.
Zararli (yomon) odatlarning yo’qligi.
harakatchan va bardoshli bo’lish.
Hayotga, ishga vazmin va muvozanatli yondashish.
Ruhiy zarbalarga dosh bera olish qobiliyati.
Vaqtdan samarali boshqarish qobiliyati.
Yuqoridagi boshqarishning barcha muammolari o’zaro boglangan. Biz qulay bo’lishi uchun bu muammolarni to’rt qismga bo’lib tadbiq qilamiz:
Jismoniy sogliqni saqlab turish.
Kuchni oqilona sarflash.
Qiyinchiliklarni bartaraf eta olish.
Vaqtdan samarali foydalana bilish.
Pedagoglar jamoasi mustaqil tashkilotdir, ammo u pedagogik rahbarlikka, ya’ni boshqarishga muhtojdir. Pedagoglarni o’z holiga tashlab qo’yish va ularning faoliyatlarida, ular shaxsining tarkib topishida yordam bermaslik mumkin emas. Ayni vaqtda, pedagoglar jamoasiga nisbatan ma’muriyatchilik, buyruqbozlik yo’liga ham o’tib olmaslik zarur; pedagoglarning mustaqilligi hamda tashabbusini bo’g’ib qo’ymasdan, pedagoglar jamoasi faoliyatini mohirlik bilan boshqarmoq, pedagoglarda jamoa xatti-harakat hamda jamoa uchun qayg’urish tajribalari to’planishiga yordam ko’rsatmoq lozim.
Pedagoglar jamoasiga rahbarlik qilish, uni tashkil etish va jipslashtirishda - faolllar bilan ishlashni yo’lga qo’yish katta ahamiyatga ega. Ishonarli, ishchan faollarni aniqlash uchun mudira pedagoglarning faoliyatini, guruh ishlariga kim qanday munosabatda bo’lishini kuzatishi, har bir pedagog bilan shaxsan suhbatlashib, ijtimoiy ish bilan shug’ullanish istagini bilishi, ishning uddasidan chiqadigan bolalarni aniqlashi zarur.
Mudira yoki pedagoglar jamoasi shunday ishlarni tanlab olishi kerakki, bu ishlar barcha pedagoglar hamda har bir pedagogning qiziqishiga javob bersin.
Maktabgacha ta’lim muassasalarini kuzatish istiqbollarni belgilashning ikki asosiy metodi borligini ko’rsatdi:
a) mudiraning o’zi pedagoglar oldiga vazifa qo’yadi, bunda u ana shu vazifalarni hal etish yo’llarini ko’rsatadi va pedagoglarni qiziqtirishga intiladi;
b) pedagoglarning o’zlari qiziqarli tadbirlarni ilgari suradilar, mudira bu tashabbusni qo’llab-quvvatlaydi hamda amalga oshirish usullarini topishda yordam beradi.
Birinchi metod pedagoglar jamosini tarkib toptirishning dastlabki bosqichida, ikkinchisi esa, ancha yuqoriroq bosqichida, mudira tomonidan qo’yilgan talabni guruh faoli jamoasi qo’llab-quvvatlaydigan davrida qo’llanadi.
Shunday qilab, pedagoglar faoliyatini uyushtirishda faqat istiqbolni qo’yish uning mazmunini to’g’ri belgilashgina emas, balki bu tadbirlarni amalga oshirish va muddatini belgilash ham ahamiyatlidir.
Yosh jamoada yoki quyi guruh pedagoglaridan tashkil topgan jamoada ishni yaqin istiqbollarni qo’yishdan boshlagan ma’qul.
Mudira pedagoglar jamoasini tarbiyalash bilan birga, har qaysi pedagog shaxsini ham tarkib toptiradi. Ular mustahkam jipslashgan jamoada biror ishni boshlaganlarida pedagoglarning faoliyati hamda tashabbusiga, jamoat fikriga tayanadilar. Pedagogning hurmat-obro’si qanchalik baland bo’lmasin, u baribir to’g’ri tashkil etilgan pedagoglar jamoasicha ta’sir ko’rsata olmaydi.
Pedagoglar jamoasi pedagog va pedagoglar orasidagi yangi turdagi munosabatlarning qaror topishiga imkon yaratadi. Mustahkam jipslashgan pedagoglar jamoasi mavjud bo’lgan taqdirda, pedagog xodimlarga to’g’ridan-to’g’ri emas, balki bavosita,jamoa orqali, ularning o’z hamkasblari orqali ham tahsir etish imkoniyatiga ega bo’ladi. Buning natijasida tarbiya ishida, A.S.Makarenko aytganidek, “parallel ta’sir etish pedagogikasi” muvaffaqiyatli tarzda qo’llanadi. Jamoa qanchalik mustahkam jipslashgan bo’lsa, unda tarbiyachilar va pedagoglar jamoasi jamoat fikrining parallel ta’siri shunchalik ko’proq namoyon bo’ladi.
Ta’lim muassasalarida pedagoglar jamoasi birgalikda olib boriladigan ijtimoiy-foydali faoliyat (mashg’ulotlar, sayrlar, o’yinlar va boshqa shu kabilar) vositasida jipslashgan pedagoglarning barqaror birlashmasidir. U pedagoglarning jamoa faoliyatida musta’illiklari va tashabbuslari orqali taraqqiy etib, mustahkamlanib boradi. Maqsadlarning birligi, umumiy mas’uliyat, sog’lom jamoat fikri, ijobiy an’analar va jozibali istiqbol, ko’tarinki shod-xurramlik kayfiyati, ishonch va yuksak talabchanlik muhiti, jamoatchilik va o’zaro yordam, tan’id, tan’id ‘ilish va tanqidni to’g’ri tan olish ko’nikmasining mavjudligi jipslashgan jamoa uchun xarakterlidir.
Mudiraning ishida muomalaning turli bosqichlarida uning emotsional kayfiyati: faoliyatga hozirlik ko’rish jarayonida, uni amalga oshirish davrida, muomala amalga oshgandan keyingi his qilinadigan sezgilarda va kechinmalarda muhim rol o’ynaydi. SHu tariqa biz kasbiy-pedagogik muomalani amalga oshirish uchun juda muhim bo’lgan pedagogning psixik holatlari va ularni faoliyat va muomala jarayonida boshqarish muammosiga oydinlik kiritamiz.
Kasbiy-pedagogik faoliyat jarayonida ijodiy kayfiyatni bosh’arish muammolari juda muhimdir. Darsga bo’lgan psixologik rag’bat, sinf bilan bo’ladigan muomalaga rag’bat, o’zaro fikr almashish ilhomi deyilgan ilhomning vujudga kelishi va amalga oshirilishi murakkab jarayondir.
Pedagog xodimlar bilan muomalada kishi o’zini boshqara bilishi nihoyatda zarurdir. Mudiraning yomon, tushkun, noijodiy kayfiyati darhol umuman jamoaning ijodiy kayfiyatiga ta’sir qiladi, birgalikdagi faoliyatning samaradorligini pasaytiradi. Ijodiy kayfiyatni boshqarishning taklif etilgan tizimi o’z ustida muntazam yo’naltirilgan ish olib borishni talab qiladi.
Pedagoglar bilan muomala jarayonida va bevosita undan oldin ijodiy kayfiyatni boshqarish – pedagog mehnatining eng muhim kasb-korlik talabi bo’lib, u pedagogning sinfda, bolalar bilan muomalada va shu kabilarda erkin bo’lishini, xulq-atvorining samarali bo’lishini ta’minlaydi.
Pedagogik jarayonda samarali boshqarish qobiliyatini aniqlash uchun mudiraning o’sishini ta’minlash imkonini bermaydigan cheklanishlarni aniqlash lozim bo’ladi. Buning uchun keyingi o’n yil mobaynida o’z ahamiyatini saqlab qoladigan quyidagi tajriba va qobiliyatlar pedagoglik faoliyatini tanlagan mutaxassisida bo’lishi kerak:
O’z-o’zini boshqarish.
Shaxsiy qadr-qimmatini bilish.
Ma’sadni aniq belgilay olish.
Bilimni mukammalllashtirib borish (ongni takomillashtirish).
Muammolarni yechish tajribasini o’rganish.
Ijodkorlik, yangilikka ijobiy yondashish tajribasini o’rganish.
Pedagoglarga, voqelikka ta’sir etish kuchiga ega bo’lish.
Zamonaviy boshqarish uslublarini egallash.
Pedagoglar jamoasiga ta’sir ko’rsata olish va ahil jamoani tashkil eta bilish.
|
| |
