Elektr energiyasi iste'molini hisobga olish va nazorat qilishning

79 
iste’mol qilingan elektr energiyani hisobga olish bilan birga, ushbu 
axborotni energiya ta’minoti tashkilotining dasturiy-texnik kompleksiga 
uzatadigan moslama o‘rnatilga. Bunday hisobga olish priborlari 
energetika korxonalari, yangi qurilayotgan sanoat ob’yektlari va 
fuqarolar xonadonlariga o‘rnatilmoqda. 
Avtomatlashtirilgan hisobga olishning yagona tarmog‘i, hukumat 
qarori doirasida, 10 ta issiqlik elektr stansiyasi, elektr tarmoqlarining 14 
ta hududiy korxonasi, oltita gidroelektr stansiya kaskadi va magistral 
elektr tarmoqlar korxonasi“O‘zelektrtarmoq”dagi 31 ta axborot to‘plash 
markazini o‘z ichiga oladi. 
“O‘zbekenergiya” davlat aksiyadorlik kompaniyasida ayni paytda 
barcha issiqlik elektr stansiyalarida zamonaviy, ko‘p funksiyali elektrn 
hisobga olish priborlari o‘rnatilgan. Har bir Ob’yektda 20 tadan 100 
tagacha shunday pribor bor. Ular bir nuqtada birlashtiriladi. Keyin 
stansiyadan asosiy respublika markaziga axborot uzatish uchun sharoit 
yaratiladi.
Energiya – saqlab qo‘yiladigan, jamg‘ariladigan tovar emas. Qabul 
qilinadigan va qo‘shni mintaqalarga tarmoqlar bo‘yicha yetkazib 
beriladigan elektr energiyasi oqiminianiqlaydigan zamonaviy hisobga 
olish priborlari elektr tarmoqlari hududiy korxonalari tomonidan 
viloyatlar 
chegaralarida 
o‘rnatilmoqda. Ularni yagona tizimga 
birlashtirish uchun baza yaratilmoqda va bu inson omilini istisno qilgan 
holda, masofadan turib nazorat qilish hamda iste’mol qilingan elektr 
energiyasini aniq hisobga olish imkonini beradi. Elektr tarmog‘i 
hukumat qarori asosida elektr bilan ta’minlovchi korxona tomonidan 
iste’molchilardan pul yig‘ish vakolatiga ega bo‘lgan xususiy operatorga 
beriladi. 
Tizim har bir elektr uzatish liniyasi bo‘yicha muayyan vaqt 
davomida iste’mol qilingan elektr energiyasi miqdorini o‘lchash va 
qabul qilingan hamda iste’molchilarga yetkazib beriladigan elektr 
energiyasi nisbatini nazorat qilish imkonini beradi. Loyihani amalga 
oshirish xarajatlarini kamaytirish va uskunalarni xarid qilish uchun 
ketadigan valyuta mablag‘larini tejash maqsadida o‘rnatilgan elektrn 
hisobga olish priborlari, «ORGRES» ochiq aksiyadorlik jamiyati 
tomonidan ishlab chiqilgan ma’lumotlar to‘plash va uzat ish hamda 
dasturiy ta’minot qurilmasi bazasida avtomatlashtirilgan tizimni yaratish 
amalga oshirilmoqda. 
«O‘zbekenergiya» davlat aksiyadorlik kompaniyasining elektr 
energiyasini avtomatlashtirilgan hisobga olish tizimlarini joriy etish 
hisoblagichlarning 
aniqligi, 
sezuvchanligini 
oshirishi, 
elektr 
energiyasidan noqonuniy foydalanish va haq to‘lamasdan iste’mol 
qilishning oldini olishibilan yo’qori samara berishini ko‘rsatmoqda. 
Mamlakatimizda 
avtomatlashtirilgan 
tizim 
to‘liq joriy etilgach, 
qo‘shimcha hisobga olinadigan elektr energiyasining yillik miqdori 

80 
xonadonlar bo‘yicha qariyb 2 milliard kVt/soatni, xo‘jalik subyektlari 
bo‘yicha esa 1 milliard kVt/soatni tashkil etishi ko‘zda tutilgan. 
Muxtasar aytganda, elektr energiyasini avtomatlashtirilgan hisobga 
olish tizimini joriy etish tufayli O‘zbekiston Respublikasining «Elektr 
energetikasi to‘g‘risida»gi qonuni talablari asosida elektr energiyasini 
samarali sotish uchun qulay shart-sharoit yaratiladi. 
Elektr tarmoqlariga yangidan ulanadigan uy-joylar va xonadonlarda 
Elektr energiyasi iste'molini hisobga olish va nazorat qilishning 
avtomatlashtirilgan tizimiga ulanadigan elektr energiyasini hisobga olish 
priborlari uy-joy egasi tomonidan sotibolinadi, uning hisobiga davlat 
qiyoslashidan o‘tkaziladi va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun elektr 
tarmoqlari korxonasiga topshiriladi. Hisobga olish pribori uy-joy yoki 
xonadon egasining buyurtmanomasiga binoan bir hafta muddatda, uning 
ishtirokida hududiy elektr tarmoqlari korxonasining vakili tomonidan 
o‘rnatiladi. Maishiy iste'molchilarda mavjud bo‘lgan hisobga olish 
priborlarini almashtirish hamda Elektr energiyasi iste'molini hisobga 
olish va nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimiga ulanadigan 
elektr energiyasini elektron hisobga olish priborlarini o‘rnatish 
(yangidan ulanadigan iste'molchilardagidan tashqari) hududiy elektr 
tarmoqlari korxonasining mablag‘lari hisobiga amalga oshiriladi. 

Download 5,14 Mb.