|
Operatsion tizim tarmoq funksiyalari va turlari
|
| bet | 125/222 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 5,84 Mb. | | #236377 |
Tarmoq operatsion tizimining funksional komponentlari
Tarmoq operatsion tizimi asosiy komponentlari:
Lokal resurslarni boshqaruvchi vositalar kompyuterda avtonom kompyuter OT ning barcha funksiyalarini amalga oshiradi (jarayonlarni boshqarish, operativ va tashqi xotirani boshqarish va boshqalar);
Tarmoq vositalari, ular uchta komponentga bo‘linadi:
OT ning Server qismi – umumiy foydalanish uchun mahalliy resurslar va xizmarlarni taqdim etish vositalari;
OT ning Mijoz qismi – masofadagi resurslar va xizmatlardan foydalanishga ruhsat so‘rash vositalari;
OT ning Transport vositalari - bu kompyuterlar o‘rtasida xabarlarni uzatishni ta’minlovchi kommunikatsiya tizimlari bilan birgalikda ishlovchi vositalar.
Tarmoq orqali xabarlarni uzatishda kompyuterning o‘zaro ishlash qoidalari Ethernet, Token Ring, IP, IPX va boshqalar kabi aloqa protokollaridan foydalaniladi. Ikkita kompyuter tarmoq orqali xabar almashish imkoniyatiga ega bo‘lishi uchun ularning operatsion tizimlari ba’zi bir keng tarqalgan aloqa protokollar to‘plamini qo‘llab- quvvatlashlari kerak.
Tarmoq xizmatlari va servislari
Tarmoq orqali ma’lum bir kompyuter resursiga kirishni ta’minlaydigan operatsion tizimning server va mijoz qismlarining majmuiga tarmoq xizmatlari deb nomlanadi. Tarmoq xizmatlari tarmoq foydalanuvchilariga bir qator xizmatlarni taqdim etadi. Masalan, fayl xizmatlarining aksariyati foydalanuvchi yoki dastur so‘roviga binoan quyidagi amallarni bajarishi (xizmatlarni taqdim qilishi) mumkin: fayllarni yaratish, o‘chirish, nusxalash, qayta nomlash (nomini o‘zgartirish) va hokazolar. Tarmoq xizmatlari ba’zan tarmoq servislari deb ataladi (inglizcha, service).
Servis – buxizmatlardan foydalanuvchilar va xizmatlarni taqdim etuvchilar o‘rtasidagi interfeys.
Har bir xizmat tarmoq resurslarining ma’lum bir turi va/yoki ushbu resurslarga kirishning o‘ziga xos usuli bilan bog‘liq. Masalan, chop etish xizmati tarmoq foydalanuvchilariga umumiy tarmoq printerlariga kirishni ta’minlaydi va chop etish xizmatini taqdim etadi, pochta xizmati esa tarmoq ma’lumot resurslariga elektron xatlarga kirishni ta’minlaydi. Resurslarga kirish usuli har xil, masalan, masofadan kirish xizmati - bu kompyuter tarmog‘ining foydalanuvchilariga kommutatsiyalangan telefon kanallari orqali barcha resurslarga kirishni ta’minlaydi. Printer kabi ma’lum bir resursga masofadan kirish huquqiga ega bo‘lish uchun, masofadan kirish xizmati chop etish xizmati bilan aloqa qiladi. Tarmoq xizmatlari orasida biz oddiy foydalanuvchilarga emas, balki, tarmoq ma’murlari
uchun yo‘naltirilgan xizmatlarni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin. Bunday xizmatlar tarmoqning ishlashini tashkil qilish uchun mo‘ljallangan. Masalan, markazlashtirilgan ma’lumotnoma xizmati yoki katalog xizmati tarmoq foydalanuvchilari ma’lumotlar bazasini, uning barcha dasturiy va qurilma komponentlarini (komponentlarini) saqlash uchun mo‘ljallangan. Ma’murga xizmat ko‘rsatadigan tarmoq xizmatlarining boshqa misollariga tarmoqni boshqarish va tahlil qilish imkonini beruvchi tarmoqni boshqarish xizmati kiradi, uning vazifalari, xususan, parolni tekshirish bilan mantiqiy kirish protsedurasini bajarish, zaxira va arxivlash xizmatini o‘z ichiga olishi mumkin. Tarmoq xizmatlari mijoz-server tizimlari tomonidan amalga oshiriladi. Har qanday tarmoq xizmatini amalga oshirishda so‘rov manbai (mijoz) va so‘rovni bajaruvchi (server) tabiiy ravishda paydo bo‘ladi, shuning uchun har qanday tarmoq xizmatida ikkita nosimmetrik qism mavjud - mijoz va server. Odatda, server o‘z resurslarini mijozga beradi va mijoz ulardan foydalanadi. Shuni ta’kidlash kerakki, tarmoq xizmati ma’lum bir xizmatni taqdim etganda, resurslardan nafaqat server, balki mijoz ham foydalanadi. Mijoz o‘z resurslarining katta qismini (disk maydoni, protsessor vaqti va boshqalar) tarmoq xizmatini ta’minlash uchun sarflashi mumkin. Masalan, pochta xizmatini amalga oshirayotganda, ma’lumotlar bazasining lokal nusxasi, uning keng qamrovli yozishmalarini mijozning diskida saqlash mumkin. Bunday holda, mijoz turli xil formatlarda, shu jumladan, murakkab multimediya, xabarlar yozish paytida juda ko‘p ishlarni amalga oshiradi, manzillar kitobini saqlashni qo‘llab-quvvatlaydi va qo‘shimcha yordamchi vazifalarni bajaradi. Mijoz va server o‘rtasidagi farq shundaki, tarmoq xizmatining tashabbuskori har doim mijoz bo‘lib, server har doim so‘rovlarni kutish rejimida bo‘ladi. Masalan, pochta serveri pochtani foydalanuvchi kompyuteriga faqat pochta mijozidan so‘rov kelib tushganda yetkazib beradi. Odatda, mijoz va server qismlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqa standartlashtirilgan, shuning uchun bitta turdagi server har xil turdagi mijozlar bilan ishlash uchun mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin. Buning yagona sharti shundaki, mijozlar va server umumiy standart aloqa protokollarini qo‘llab- quvvatlashlari kerak.
|
| |
