|
O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari
|
| bet | 122/222 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 5,84 Mb. | | #236377 |
Ethernet (IEEE 802.3) eng keng tarqalgan tarmoqni tashkil etish usuli. Ethernet tarmoqlarining asoschisi Robert Metcalfe (R. Metcalfe 1973). Keyinchalik u tarmoq texnologiyalari sohasidagi eng mashhur kompaniyalardan biri bo‘lgan 3COM kompaniyasiga asos soldi. Ethernet-ning asosiy g‘oyalari har bir tarmoq kompyuteriga biriktirilgan va tarmoqlarda paketlarning resurslari va qabul qiluvchilarni aniqlash uchun ishlatiladigan koaksial kabel (BNC) va 48 bitli manzil (MAC manzil) dan foydalanishdir. Dastlab Ethernet tezligi 3 Mbit/s gacha bo‘lgan. Hozirgi vaqtda u 100 Gbit/s gacha oshirildi (Gigabit Ethernet).
TCP/IP modeli
TCP/IP protokoli har bir xostning (kompyuterning) IP- manzillaridan foydalanishga asoslangan: a,b,c,d (barcha to‘rt raqamlar
0 dan 255 gacha oraliqda) va tarmoq orqali xabarda qabul qiluvchi manzili va paket raqamini o‘z ichiga olgan belgilangan o‘lchamdagi paketlarni yo‘naltirishni ta’minlaydi. TCP/IP protokoli tarmoq paketlarini tashishni ta’minlaydi, xabar jo‘natuvchi tomonidan paketlarga bo‘linadi va xabar qabul qiluvchi tomonidan paketlardan yig‘iladi. IP manzil kompyuter foydalanuvchisiga Internet provayder tomonidan doimiy ravishda belgilanishi (statik) mumkin, yoki, Internetga kirishda dinamik (har safar har xil) ravishda tayinlanishi mumkin. TCP/IP uchun eng keng tarqalgan zamonaviy nom Internet protokol to‘plami (Internet Protocol Suite) hisoblanadi. TCP/IP stekida 4 ta pog‘ona belgilangan.
TCP/IP stekining amaliy pog‘onasi OSI modelining eng yuqori uchta pog‘onasiga mos keladi: amaliy, taqdimot va seans. Tizim tomonidan taqdim etilgan xizmatlarni foydalanuvchi dasturlari bilan birlashtiradi. Turli mamlakatlar va tashkilotlarning tarmoqlarida ko‘p yillar davomida ishlatilgan TCP/IP stek ko‘plab protokollar va amaliy pog‘onadagi xizmatlarni o‘z ichiga olgan. Bularga FTP, telnet, SMTP, HTTP va boshqalar kiradi.
TCP/IP stekining transport pog‘onasi yuqori pog‘onaga ikki turdagi xizmatni ko‘rsatishi mumkin:
kafolatlangan yetkazib berish, TCP (Transmission Control Protocol) protokoli tomonidan ta’minlanadi;
imkon darajasida yetkazib berish (ya’ni, yetkazib berish kafolatlanmagan), yoki maksimal kuch bilan, UDP (User Datagram Protocol) protokoli bilan ta’minlanadi.
TCP protokoli ma’lumotlarning ishonchli uzatilishini ta’minlash uchun mantiqiy aloqani o‘rnatishni ta’minlaydi, bu unga paketlarni raqamlash, qabul qilib olinganligini tasdiqlash, yo‘qotilgan taqdirda qayta uzatishni tashkil etish, dublikatlarni tan olish va yo‘q qilish, paketlarni ular joylashgan tartibda amaliy pog‘onaga yetkazish imkonini beradi. Ushbu protokol, yuboruvchi va qabul qiluvchi kompyuterlarining obyektlariga, ma’lumotlarni ikki tomonlama (dupleks) almashish imkonini beradi. TCP kompyuterlardan birida hosil bo‘lgan bayt oqimini tarmoq tarkibiga kiradigan boshqa kompyuterga xatosiz yetkazish imkonini beradi. TCP baytlar oqimini bo‘laklarga ajratadi va ularni ishlov beriladigan pog‘onaga o‘tkazadi.
Ushbu bo‘laklar belgilangan joyga yetkazilgandan so‘ng, TCP yana ularni doimiy ravishda baytlar oqimiga to‘playdi.
Ushbu darajadagi ikkinchi protokol - UDP - bu eng oddiy datagrammali protokol bo‘lib, ma’lumotlar ishonchli almashinuvi vazifasi umuman qo‘yilmagan yoki yuqori pog‘onada - amaliy pog‘ona yoki foydalanuvchi ilovalari yordamida hal qilinadigan hollarda undan foydalaniladi.
TCP va UDP protokollarini amalga oshiradigan dastur modullari, amaliy pog‘ona protokoli modullari kabi, xostlarga o‘rnatiladi.
4
|
Amaliy
|
3
|
Transport
|
2
|
Tarmoq
|
1
|
Tarmoq interfeysi
|
6.6- rasm. TCP/IP modeli
Tarmoq pog‘onasi, shuningdek Internet pog‘onasi deb ham ataladi, bu butun TCP/IP arxitekturasining asosi hisoblanadi. Aynan shu pog‘ona funksiyalari OSI modelining tarmoq pog‘onasiga to‘g‘ri keladi, ko‘pgina birlashgan tarmoqlarda paketlarning harakatlanishini ta’minlaydi. Tarmoq pog‘onasining asosiy protokoli bu IP (Internet Protocol). Uning vazifasi paketni tarmoqlar o‘rtasida tarqatishdir. TCP/IP tarmoq pog‘onasi ko‘pincha IP ga nisbatan yordamchi funksiyalarni bajaradigan protokollarni o‘z ichiga oladi. Avvalo, bu tarmoq topologiyasini o‘rganadigan, marshrutlarni aniqlaydigan va marshrutlash jadvallarini tuzadigan RIP, OSPF, IS-IS va BGP marshrutlash protokollari, ular asosida IP protokoli paketlarni to‘g‘ri yo‘nalishda harakatlantiradi. Xuddi shu sababga ko‘ra tarmoq
pog‘onasiga yana ikkita protokollar tayinlanishi mumkin: ICMP (Internet Control Message Protocol) bu marshrutizator paketni uzatish paytida yuz bergan xatoliklar to‘g‘risida resursga ma’lumot uzatish uchun mo‘ljallangan va IGMP (Internet Group Management Protocol) esa bir vaqtning o‘zida bir nechta manzilga paketlarni yo‘naltirish uchun ishlatiladi.
OSI modelining pastki pog‘onalari (kanal va fizik) uzatuvchi vositaga kirish, kadrlarni shakllantirish va elektr signallari darajalarini muvofiqlashtirish, kodlash, sinxronizatsiya va ba’zi boshqa funksiyalarni amalga oshiradi. TCP/IP stekining pastki pog‘onasida vazifa ancha sodda - u faqat tarmoq tarkibiga kiritilgan tarmoq texnologiyalari bilan o‘zaro aloqani tashkil qilish uchun javobgardir.
|
| |
