15
O‘zak uzatuvchi, qobiq esa o‘zi va o‘zak orasida
chegara hosil qiluvchi
muhit sifatida ishlatiladi. Bu chegara yorug‘likni yo‘naltiruvchi fizik
kanalni
shakllantirib, u orqali uzatilgan signalning eltuvchisi – yorug‘lik
nuri tarqaladi.
Yorug‘lik nurining faqat o‘zak bo‘ylab tarqalishini ta’ minlash uchun
n
1
>n
2
, (1.1)
shart bajarilishi kerak. Bu yerda mos ravishda
n
1
– o‘zakning sindirish ko‘rsatkichi;
n
2
– qobiqning sindirish ko‘rsatkichi.
Optik yorug‘lik uzatgichlarining sindirish ko‘rsatkichi quyidagi
munosabat bilan aniqlanadi:
n
, (1.2)
bu yerda,
va
– mos ravishda yorug‘lik
uzatuvchi muhitning nisbiy
dielektrik va magnit singdiruvchanliklari.
Ikkinchi tomondan, sindirish ko‘rsatkichi n, yorug‘likning
vakuumdagi tezligi (s) ni uning uzatuvchi shaffof muhitdagi tezligi (s
m
) ga
nisbati orqali ifodalanadi:
n = s / s
m
. (1.2`)
Sindirish ko‘rsatkichining qiymati bilan
farqlanuvchi turli xil
moddalarda yorug‘lik turlicha tezlik bilan tarqaladi (1.2-jadval) [1].
1.3-rasmda OT ning tuzilishi tasvirlangan. OTni tayyorlash uchun
asosiy material sifatida juda toza va shaffof kvars shishasi – kremniy ikki
oksidi (SiO
2
) ishlatiladi.
O‘zak va qobiqning kerakli sindirish ko‘rsatkichlariga erishish uchun
kvars shishasiga kiritmalar kiritiladi.
Chunonchi, germaniy va fosfor
sindirish ko‘rsatkichi
qiymatini oshiradi, bor va ftor esa,
aksincha uni
kamaytiradi.
Tolaning qo‘shimcha qobiqlari himoya qobig‘i hisoblanadi. 1.3-
rasmda tashqi plastik qoplama ko‘rsatilgan [2].
Tashqi plastik qoplama optik tolani uning xususiyatlariga ta’sir
etuvchi mexanik va boshqa atrof muhit ta’sirlaridan himoya qiladi.
16
1.2-jadval
Turli xil materiallarning sindirish ko‘rsatkichlari
Materiallar nomi
Sindirish
ko‘rsatkichlari, n
Yorug‘likning turli
materiallardagi tezligi,
c
m
, km/sek.
Vakuum
1,0
300 000
Havo
1,0003
300 000
Suv
1,33
225 000
Kvars
1,46
205 000
Shisha
1,5
200 000
Olmos
2,5
120 000
1.3-rasm. Optik tolaning tuzilishi.
