|
O„zbekiston respublikasi oliy ta‟lim, fan
|
| bet | 59/119 | | Sana | 24.05.2024 | | Hajmi | 4,33 Mb. | | #252328 |
Bog'liq MM Mahsulot sifati nazorati-202211.1-rasm. Radiatsion usul yordamida mahsulot sifatini nazorat qilish jarayoni.
11.2-rasm. Radiatsion nazorat usullari.
Buzilmaydigan nazoratning har bir turi uchta mezon boʻyicha tasniflanadigan nazorat usullari bilan amalga oshiriladi.
Fizikaviy maydonlar yoki moddalarning nazorat obyekti bilan oʻzaro ta’sirining tabiati boʻyicha. Oʻzaro ta‘sir shunday boʻlishi kerakki, obyektning boshqariladigan parametri moddaning maydonida yoki holatida ma‘lum oʻzgarishlarga olib keladi.
Fizikaviy maydonlar yoki moddalarning nazorat obyekti bilan oʻzaro ta‘siriga koʻra quyidagicha turlarga ajratish mumkin:
oʻtgan nurlanish usuli;
tarqoq nurlanish usuli;
faollashtirilgan tahlil qilish usuli;
xarakterli nurlanish usuli;
e) avtoemission usul.
Dastlabki ma’lumotlarni olish usuliga koʻra:
ionlashtirish bilan sintillyatsion usul;
ikkilamchi elektronlar usuli;
radioskopik usul bilan radiografik usul.
Birlamchi informatsion parametrlarga ko'ra. Bu maydon yoki moddaning oʻziga xos parametri (maydon amplitudasi, uning tarqalish vaqti, moddaning miqdori va boshqalar)boʻlib, uning o'zgarishi nazorat obyektini tavsiflash uchun qoʻllanilishi mumkin.
Birlamchi informatsion parametrlarga ko'ra radiatsion nazorat usullarini quyidagi turlarga ajratish mumkin:
spektral usul;
energiya oqimini zichlashtirish usuli.
Radiatsion nazorat usulining sifati quyidagilarga bogʻliq:
fotoplyonkalar va kuchaytiruvchi ekranlarning toʻgʻri tanlanishi. Bunda foftplyonkaning sezgirlik sinfi, donadorligi, oʻlchamlari, nurlanish dozasi, nuqsonlarning taxminiy hajmini hisobga olinishi lozim;
fokus masofasining toʻgʻri tanlanishi. U qanchalik yaqin boʻlsa, geometrik oʻlcham noaniqligi shunchalik yuqori boʻladi. Natijada rasmlar aniq va tiniq chiqmaydi va ularni oʻqish qiyinlashadi. Fokus uzunligi juda uzoq bo'lsa, bu ham yomon, chunki bu ta'sir qilish vaqtini keskin oshiradi va radiatsiyani boshqarish samaradorligini pasaytiradi;
rasmga olish jarayonida yoritish sxemasini toʻgʻri tanlash. Qurilma kerakli burchak ostida – obyektning ichida, yonida yoki oʻzida oʻrnatilishi kerak. Sxemaga qarab, bitta yoki ikkita devor orqali butun bo'g'inni yoki uning alohida
qismini bitta ekspozitsiyada yoritish mumkin. Bunda qurilmani toʻgʻri joylashtirish uchun maxsus zanjirlar, kamarlar, arqonlar, «Паук-2М», «Спрут» kabi maxsus uskunalardan foydalaniladi.
ekspozitsiya vaqtini toʻgʻri tanlash.
fotonlarning qoʻshni begona buyumlar va narsalarga tarqalishidan himoya qilish uchun diafragma, niqob yoki kollimatorni aniq tanlanishi lozim. Chunki tarqalgan nurlanish tasvirlarning sifatiga salbiy ta‘sir qiladi;
fotokimyoviy ishlov berish va quritish bilan jarayonlarida notoʻgʻri aralashmaslik. Chunki klassik radiatsion nazorat usullarida fotoplyonkalarni qayta ishlash jarayoni asosan qoʻlda, ba‘zida avtomatik tarzda amalga oshiriladi. Defektoskopist reaktivlar bilan ishlay olishi, ularni oʻz vaqtida oʻzgartirishi, ishlov berish mashinasining sozlamalarini tushunishi, ahamiyatsiz yoritishni kuza bilishi kerak (mashina turiga qarab).
dekodlashni toʻgʻri amalga oshirish. Ochiq filmlarni negatoskopda koʻrish kerak, vaqti-vaqti bilan densitometr yordamida yorug‘likning yorqinligini tekshirish kerak. Natijalar xulosa /bayonnoma/dalolatnomada qayd etiladi, qoʻshimcha ravishda jurnallarga kiritiladi va hokazo.
Radiatsion usullarning kamchiliklariga quyidagilarni koʻrsatish mumkin:
tadqiqotning aniqligi elementlarning, ya‘ni nurlanish manbayi, detector (qabul qilgich), shuningdek nurlanish trubasining fokusini toʻgʻri tanlashga bog‘liqligi. Faqat mukammal geometrik parametrlar mavjud bo'lganda, tadqiqot aniq natijalarni beradi;
sezgirlikning chaklanganligi. Hatto eng aniq nuqson defektoskoplarining ham imkoniyatlari cheklangandir va ular qurilmaning sezgirlik chegarasidan tashqari sohalardagi nuqsonlarni qayd eta olmaydilar;
aniqlik yoritilganlikning yoʻnalishiga bogʻliq. Misol uchun, agar yoriqni namoyon boʻlish tekisligi yoritilish yoʻnalishiga to‘g‘ri kelmasa, bunday nuqsonni sezish muammoli bo‘lishi mumkin;
koʻp sonli qismlar bir-birining ustiga qoʻyilganda, nuqsonlar koʻrinmay qolishii va oʻrganilayotgan obyekt ostida joylashgan qismlarning konturlaridan farq qilmasligi mumkin.
|
| |
