13.5-rasm. Nazorat varaqasi.
Nazorat varaqasi yordamida toʻplangan ma‘lumotlardan foydalangan holda yaroqsiz detallar haqida umumiy jadvalni oson shakllantirish mumkin.
13.1-jadval.
Yaroqsiz televizor qismlarining umumiy soni
Barcha modellar uchun
|
Yaroqsizlik soni (Число отказов)
|
Foizda
|
Integral sxemalar
|
8
|
7,1
|
Kondensatorlar
|
77
|
68.8
|
Qarshilik
|
4
|
3,6
|
Transformatorlar
|
9
|
8,0
|
Qoʻshib-ajratuvchi kalitlar
|
11
|
9,9
|
Trubkalar
|
3
|
2,6
|
Jami
|
112
|
100
|
Gistogramma
Gistogramma - bu statistik ma'lumotlarni taqsimlash qonunini vizual baholash imkonini beruvchi sifatni nazorat qilish vositasidir.
Aniq misol yordamida gistogramma qurishni koʻrib chiqing. 14.2-jadvalda bir jinsli МОП rusumli dielketrik qatlam(qobiq)ning olingan 60 ta namunasining parchalanish kuchlanishini oʻlchash natijalari koʻrsatilgan, ularning qiymatlari oʻlchash moslamasiga kelgan tartibda qayd etilgan.
13.2-jadval
МОП rusumli dielektrik qatlamlarning parchalanish kuchlanishlari
153
|
158
|
161
|
168
|
165
|
161
|
164
|
168
|
173
|
163
|
150
|
159
|
163
|
165
|
168
|
171
|
151
|
161
|
163
|
171
|
161
|
155
|
157
|
161
|
163
|
167
|
172
|
158
|
162
|
166
|
157
|
156
|
160
|
164
|
162
|
166
|
169
|
172
|
152
|
158
|
162
|
167
|
170
|
154
|
157
|
160
|
159
|
155
|
162
|
171
|
170
|
162
|
154
|
156
|
160
|
166
|
159
|
165
|
160
|
169
|
Gistogramma tuzish uchun jadvalda keltirilgan ma‘lumotlar orasidan minimal qiymatini (bizning misolimizda ymin=150) va maksimal qiymatini (bizning misolimizda ymax=173) aniqlab olamiz.
Keyin statistik materialni guruhlash uchun sinflar sonini (intervallarni) tanlashimiz kerak. Sinflar soni juda katta boʻlmasligi kerak, lekin u juda kichik boʻlmasligi ham kerak. Amaliyot shuni koʻrsatdiki, agar olingan maʻlumotlar miqdori 40-100 gacha boʻlsa, 7-9 sinfni, 100-500 oraligʻida boʻlsa, 8-12 sinfni,
500-1000 oraligʻida bolsa, u holda 10-16 sinfni tanlash tavsiya etiladi. Bizning misolimizda n=60, shuning uchun siz 7 - 9 ta sinfni tanlashimiz mumkin. L=8 sinflar soniga toʻxtalib oʻtamiz. Sinf kengligi h (interval uzunligi) quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
Bizning mizolimizda
Sinf kengligi qiymatini h=3 ga yaxlitlash mumkin. Sinflar uchun biz quyidagi chegaralarni olamiz:
Keyin har bir sinfga mos kuzatuvlar sonini topamiz. Quyidagi qoidaga rioya qilish tavsiya etiladi: har bir sinfga faqat raqamli qiymatlari quyi sinf chegarasidan katta yoki teng va yuqori chegaradan kichik boʻlgan kuzatishlar kiradi. Bu qoidaga koʻra, 150 dan 153 gacha boʻlgan birinchi sinf m1=3 kuzatuv natijasini, 153 dan 156 gacha boʻlgan ikkinchi sinfga m2=5 kuzatish natijasini, uchinchi sinfga m3=8 kuzatish natijasini va hokazolarni olish maqsadga muvofiqdir. quyidagi jadvalga ma'lumotlarni kiritish uchun.
13.3-jadval
МОП rusumli dielektrik qatlamlarining parchalanish kuchlanishining intervalli qatrori
Chastotalar boʻyicha biz gistogramma qurishimiz mumkin. Buning uchun har bir oraliqda balandligi bu oraliqda kuzatuvlar paydo boʻlish chastotasiga teng (proportsional) boʻlgan ustun (toʻrtburchak) qurish kerak (13.6-rasm).
13.6-rasm. Gistogramma.
Koʻrib turganingizdek, gistogramma chiziqli diagrammadir. Gistogrammada joizlik, uning yuqori va quyi chegaralarini oʻrnatish orqali yanada aniqroq tasavvurga ega boʻlamiz (13.7-rasm).
13.7-rasm.
Isikava digrammasi
K.Isikava sxemasi sifatga ta‘sir etuvchi omillar guruhlarga boʻlib taqsimlanadi, guruhlanadi hamda yuzaga keltirishi mumkin boʻlgan oqibatlari oʻrganiladi. Unda sabab va oqibat oʻrtasidagi aloqa ta‘minlanadi.
Isikava sxemasining oʻziga xosligi, sifatga ta‘sir etuvchi barcha sabablar ingiliz tilida "M" harfi bilan boshlanadi.
Isikava boʻyicha sifatga ta‘sir qiluvchi omillar 5M bilan belgilanib, quyidagicha klassifikasiyalanadi:
Man (inson) - inson omili bilan bogʻliq omillar;
Machines (jihozlar) -mashina va jihozlar bilan bogʻliq omillar;
Materials (materiallar) - materiallar bilan bogʻliq omillar;
Methods (usullar) - jarayonlarni tashkillash usullari;
Measurements (oʻlchovlar) - oʻlchov bilan bogʻliq omillar.
Yuqoridagi 5 ta omil Isikava chizmasining asosi boʻlib, institutlarda ta‘lim sifatiga ta‘sir qilayotgan omillar chizmasini Isikava usulida koʻrsatish mumkin (13.8-rasm).
Isikava sxemasidan koʻrinadiki, 5 ta sabab boʻyicha ta‘lim sifatiga eng koʻp ta‘sir tuvchi omillardan biri inson omili boʻlib, u ta‘lim sifatiga toʻg‘ridan-toʻg‘ri ta‘sir koʻrsatadi. Qolgan omillar inson omili vositasida ta‘lim jarayonlari sifatiga salbiy ta‘sir koʻrsatadi. Qolgan omillar ichida usullar ham ta‘lim sifatiga sezilarli darajada tashkillash jihatdan ta‘sir etadi.
13.8-rasm. Ta‟lim sifatiga salbiy ta‟sir etuvchi omillarning Isikava diagrammasida ifodalanishi.
Pareto prinsipi yoki AVS - tahlili.
Pareto prinsipi biror vaziyatga ta‘sir qiladigan asosiy omillarni yuqori yoki past darajasini aks ettirib beradi. Pareto prinsipi shundan dalolat beradiki, vaziyatga ta‘sir etuvchi 20% sabablar 80% oqibatlarni vujudga keltiradi. Boshqacha soʻzlar bilan aytganda, ta‘sir etishi mumkin boʻlgan barcha
sabablarning 20%i alohida ahamiyatga ega. Ular vaziyat oqibatining 80%ini amalga oshishiga olib keladi.
Pareto prinsipi "20-80 qoidasi" nomini ham olgan. Ushbu prinsip italiyalik iqtisodchi olim Vilfredo Pareto nomi bilan ataladi. Buning sababi u 19-asrning oxirida bir faktga oʻz e‘tiborini qaratgan edi. Ya‘ni 80% italiyaliklar kapitali Italiya aholisining 20% ini qoʻlida toʻplangan. Keyinchalik ushbu haqiqat aholi hayotining boshqa turli soha va tamroqlarini kuzatish natijasida tasdiqlangan. Shunday qilib, kuzatishlar natijasi quyidagilarga olib keldi:
Vujudga kelgan nomuvofiqliklarni 20% ini bartaraf etish uchun barcha nomuvofiqliklarni bartaraf etishga sarflanadigan xarajatlarning 80% ini sarflash kerak boʻladi.
Mol yetkazib beruvchi kompaniyaning 80% foydasini 20%i buyurtmachilar shakllanishiga olib keladi.
Sifat oʻzgarishiga ta‘sir qiluvchi omillarning 20%i sifatini 80% oʻzgarishiga olib keladi.
Demak, omillarning 20% iga e‘tibor qaratish yordamida 80% oqibatga ta‘sir oʻtkaziladi. Keyingi 30% sabab 15% oqibatlarni vujudga keltiradi. Nihoyat qolgan 50% sabablar oqibatning qolgan 5% iga ta‘sir qiladi. Shunday ekan, sifat boshqaruvida oqibatni yaxshilash usun eng asosiy 20% sababalarni ajratib olib shularga koʻproq e‘tibor berish, qarorlar samaradorligini yanada ortishiga olib keladi. Masalan, birorta gapni ajratib olib ularda har bir harflarning necha marotaba ishtirok etishi oʻrganilganda, rus tilida "a" va "o" harflari matnni 80%ini yasalashiga ta‘sir qilganligi kuzatilgan.
|
