“Sovuq kun sayin kuchayib, iliq kunlar
sekin sovib boradi.
To‘satdan bir daraja sovuq bo‘ladi”
jumlasining o‘zida uch marta
sovuq
so‘zi
qo‘llangan.
Mavsumiy mavzudagi asarlarning hammasini badiiy jhatdan yuqori
saviyada yozilgan deb bo‘lmaydi. Ularni tanlaydigan olim asarlarning mavzusi
bilan birga shakl tomoniga diqqatini qaratishi zarur.
Xulosa qilib aytganda, boshlang‘ich sinf o‘qish dasturi va darsliklarida
mavsumiy mavzularga katta e’tibor qaratilgan va yaxshigina o‘rin berilgan.
Mavzuga doir tanlangan asarlar ham o‘quvchilarga yetarli bilim beradi,
tabiatga mehr va uni asrash hissini uyg‘otadi. Tanlangan asar badiiy jihatdan ham
yuqori savida bo‘lib, ular o‘quvchilar hissiyotiga kuchli ta’sir qiladi, ularni
hayajonga soladi. Masalan, Anvar Obidjonning “So‘nggi axborot” she’ri (3-
sinf), ”Nihollarning nolasi” (X.To‘xtaboev) hikoyasi (4-sinf) o‘quvchi
ruhiyatiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Matnlarda qo‘llangan badiiy vositalar
o‘quvchilar nutqini boyitadi va bog‘lanishli nutqini o‘stiradi.
Boshlang‘ich ta’limda mavsumiy mavzularni o‘rganishda pedagogik
texnologiyalardan foydalanish o‘quvchilarning mustaqil fikrlashlariga, ijodiy
qobiliyatlarining o‘sishiga, nutqini o‘stirishga, o‘qish ko‘nikmalarini
takomillashtirishga xizmat qilishi lozim.
Maktabda mavsumiy mavzularni o‘rganish darslarini kuzatdik.
10
O‘qituvchilar o‘quvchilarning tasavvurini kengaytirish maqsadida tabiat
tasvirlangan rasmlardan, turli o‘simliklar,gullar, bog va dala mahsulotlari
rasmlaridan foydalandilar. Topishmoqlar, maqollar aytdilar. O‘quvchilarni ham
izlanishga undadilar. O‘quvchilar tabiat tasvirini chizib, uning mazmunini
kitobdagi materiallardan foydalanib so‘zlab berdilar. Ltrby biror marta ham
tabiatga ekskursiya uyushtirilmadi.
Qish fasli haqidagi bo‘limlar o‘rganilganda ko‘proq qishki ta’til,
bolalarning qishki o‘yinlari, yangi yil, qorbobo, hayvon va qushlarni qishdagi hayoti
haqida suhbatlar uyushtirildi.
2-sinf dasturida kuzda, qishda, bahorda, yozda tabiatga sayr va sayohat
uyushtirish haqida tavsiya berilgan, lekin dars jarayonida, undan keyin
o‘quvchilar sayohatga olib chiqilmadi. Dasturda insho, bayon yozish haqida
topshiriq berilishi ko‘zda tutilgan. O‘quvchilar inshosi ko‘zdan kechirilganda,
ijodiy ishda har doimgi gaplar ifoda etilgan. Ishda badiiylik yetishmaydi.
O‘quvchilarning tabiat haqidagi bilimlarini aniqlash maqsadida og‘zaki suhbat
o‘tkazildi, test olindi, yozma ishlar uyushtirildi. Nazorat natijalari shuni
ko‘rsatdiki, o‘quvchilarning o‘rtacha o‘zlashtiruvchilari 60 foizni tashkil etdi. Biz
uyushtirgan noan’anaviy darsdan so‘ng natijalar ancha yuqori ko‘rsankichni
ko‘rsatdi. Xulosa qilib, aytish mumkinki, mavsumiy mavzularni o‘tish usullari
takomillshtirishni taqozo etadi.
|
