|
Ishlov berishning tizimli xatoliklari
Pdf ko'rish
|
| bet | 161/188 | | Sana | 30.11.2023 | | Hajmi | 8,15 Mb. | | #108303 |
Bog'liq Mash texdan maruzalar TURSUNOV2Ishlov berishning tizimli xatoliklari.
Ishlov berishning tizimli xatoliklari barcha ishlov berilayotgan detallar uchun
doimiy yoki ishlov berilayotgan detallarning har biridan ikkinchisiga oʻtishda
maʼlum qonuniyat asosida oʻzgarib boradi. Birinchi turdagi xatoliklar doimiy tizimli
xatoliklar deyiladi (
) va ikkinchi turdagi xatoliklar oʻzgaruvchi tizimli
(funksional) xatoliklar deb ataladi (
). Bu xatoliklar asbob, moslama va
dastgohning noaniqligi, yeyilishi va deformatsiyalanishidan, zagotovkaning
xatoliklaridan, harorat taʼsiridan va boshqa omillar taʼsiri natijasida shakllanadi.
Dastgohning noaniqligi, yeyilishi va deformatsiyalanish natijasida kelib
chiqadigan nuqsonlarga shpindelning radial tepishi, koʻndalang yuza tepishi (oʻq
boʻyicha) va boshqa shu singari tashkil etuvchilardan iborat boʻladigan xatoliklar
kiradi.
Metall kesish dastgohining noaniqligi natijasida hosil boʻluvchi xatolik
uning geometrik xatoligi deb yuritiladi. Dastgohning geometrik xatoligi asosan
uning detallari, yigʻma birikmalarini notoʻgʻri tayyorlanganligi va yigʻish jarayonida
yoʻl qoʻyilgan xatoliklar oqibatida vujudga keladi. Bu xatoliklarni kattaligi
dastgohning aniqlik meʼyorlari GOST boʻyicha belgilanadi. Masalan: tokarlik va
frezerlik dastgohlari shpindellarining radial tepishi 0,01- 0,015 mm dan oshmasligi
kerak. Tokarlik va randalash dastgohlarining yoʻnaltiruvchilari toʻgʻri chiziqli va
paralellik boʻyicha xatoliklari 1000 mm esa 0,05-0,08 mm dan oshmasligi kerak.
Dastgohning ishlash jaryonida uning detallarini yemirilishi sababli xatoliklar
vujudga keladi.
Qirqish asbobining noaniqligiga va yeyilishiga bogʻliq boʻlgan xatoliklar
(ayniqsa freza, razvyortka, zenker kabi meʼyorlangan asboblarning) koʻpchilik
hollarda bevosita ishlov berilayotgan detalga oʻtadi. Odatda qirqish asbobining
noaniqligi juda kichik boʻladi va ishlov berishga asosan uning yeyilishidan kelib
chiqadigan xatoligi katta taʼsir koʻrsatadi.
Kesuvchi va yordamchi asboblarning tayyorlash aniqligi detallarga mexanik
ishlov berish berish aniqligiga taʼsir koʻrsatadi. Mashina detallari kabi kesuvchi va
yordamchi asboblar absolyut aniq tayyorlanadi. Ishlov berish jarayonida ularning
xatoliklari u yoki bu koʻrinishda detalga koʻchadi. Bundan tashqari, ishlov berish
jarayonida ular yemiriladi va natijada xatolik ortib boradi. Bu esa yemirilish
natijasida dastgoh detallariga nisbatan kesuvchi asbobni taʼsiri yuqori ekanligini
bildiradi.
|
| |
