deb ataladi.  Chizmachilikda ko‘rinishlar orasida olddan-bosh ko‘rinish asosiy  bo‘lganligi bois, chizmasi berilgan

389 
bosh-olddan ko‘rinishi ro‘parasida joylashgan bo‘lib, chizmada o‘zining 
asosiy ko‘rinishi bilan qo‘shilib, ya’ni unda yashirinib yotadi. 
 
Chizmasi 
berilgan 
detalning 
fazodagi 
vaziyati bu qoidaga asosan quyidagi algoritm 
bo‘yicha aniqlanadi-chizmasi o‘qiladi, 1- rasm: 
Fikran, ya’ni ongimizda hayolan detalning olddan 
ko‘rinishidagi kontur chiziqlar tahlil qilinib, 
ularning har birini fazoda kuzatuvchi tomon 
tasvir tekisligiga perpendikulyar yo‘nalishda 
ketma-ket tiklanadi. Ya’ni, bosh ko‘rinishda 
yashirinib yotgan detalniing tarkibiy qismlar 
birin-ketin hayolan gavdalantiriladi. Ongimizda 
kechayotgan bunday chizmani o‘qish jarayonini 
bayon qilishni tushunarli bo‘lishi uchun, 2- rasm, 
a
dagidek, detalning bosh ko‘rinishi o‘lchamlarsiz tasvirlangan bo‘lsin, 
ya’ni yig‘ish chizmasidagi kabi. 
1. Tiklash jarayonini ko‘rinimli bo‘lishi uchun perpendikulyar 
yo‘nalishni biroz og‘dirib, 
s
yo‘nalishda detalning kontur chiziqlarini 
xarakterli-chegaralovchi nuqtalaridan 
s
ga parallel bog‘lovchi chiziqlar 
fikran o‘tkaziladi, 2- rasm, b;
2. Detalning olddan va ustdan ko‘rinishlarini tahlil qilib, eng katta 
70x87 mm li to‘g‘ri to‘rtburchakning qalinligi 12 mm va radiusi 12 mm
bo‘lib, 20 mm ga uzaytirilgan yarim silindrik teshikli prizma ekanligi 
aniqlanadi, 2- rasm, 
c
; 

390 
3. Ikkinchi kichik to‘g‘ri to‘rtburchak, diametri 14 mm li ikkita teshik 
o‘yilgan va o‘lchamlari 30x70 mm bo‘lgan prizma ekanligi fikran anglab 
yetiladi, 2- rasm, 
d
; 
4. Uchinchi, balandligi uzunligiga nisbatan katta to‘g‘ri to‘rtburchak, 
o‘lchamlari 10x75 mm bo‘lgan prizma-mustaxkamlik qovurg‘asi (rebro 
jyostkosti) ekanligi hayolan aniqlanadi. 2- rasm, 
e
; Agar chuqurroq tahlil 
qilinsa, ikki ko‘rinishi o‘xshash, ya’ni to‘g‘ri to‘rtburchak bo‘lgan prizma, 
dioganali bilan chegaralangan yarim prizma yoki dioganal chizig‘iga 
nisbatan botiq yoki qavariq yoy bilan chegaralangan prizma bo‘lishi ham 
mumkin, 2- rasm, e.
Bundan 
shunday 
xulosa 
kelib 
chiqadi: Agar detal tarkibida olddan va 
ustdan ko‘rinishlari o‘xshash bo‘lgan 
tarkibiy 
qismlari 
bo‘lsa, 
ularning 
konstruksiyalarini bir nechta variantda 
loyihalash mumkin bo‘ladi. 
Berilgan 
chizmani 
yuqorida 
keltirilgan 
algoritm 
asosida 
unda 
yashiringan detalni yaqqol “abstrakt 
obrazi”ni - mavhum siymosini ongimizda 
fikran tiklaymiz va bu jarayonga chizmani 
o‘qish deb ataladi. 3- rasmda ongimizda 
fikran tiklangan detalning mustaxkamlik 
qovurg‘a konstruksiyasi bilan farqlanuvchi yaqqol tasvirlari keltirilgan. 

Download 5,14 Mb.