393
Mahalliy qirqim. Buyumning kichik bir
qismi tuzilishini aniqlash
maqsadida bajarilgan qirqim mahalliy (ayrim joy) qirqim deb ataladi.
Mahalliy qirqim to
ʻ
lqinsimon tutash chiziq
bilan chegaralangan bo
ʻ
lishi
zarur. Lekin bu chiziq tasvirning boshqa biror chizig
ʻ
i
bilan qo
ʻ
shilib
qolmasligi kerak. Agar chizmada simmetriya o
ʻ
qi biror kontur chiziq bilan
ustma-ust tushib qolsa,
u holda ko
ʻ
rinish bilan qirqim qismlari ingichka
to
ʻ
lqinsimon chiziq yordamida birlashtiriladi.
Murakkab qirqim. Ikki va undan ortiq kesuvchi
tekislik bilan hosil
qilingan qirqim murakkab qirqim deyiladi. Murakkab qirqimlar pog‘onali
va siniq qirqimlarga bo’linadi. Kesuvchi tekisliklar o’zaro parallel
joylashgan bo’lsa, pog‘onali qirqim hosil bo’ladi.
Pog‘onali qirqim
394
Shaklda detalni kesuvchi uchala tekislik o’zaro parallel bo’lib, frontal
proyeksiya tekisligi bilan jipslashtirilgan. Murakkab pog‘onali
qirqimlar
oddiy qirqimlar singari gorizontal, frontal va profil qirqimlar bo’lishi
mumkin. Kesuvchi tekisliklar o’zaro
kesishib burchak hosil qilsa, siniq
qirqim hosil bo’ladi.
Bunday qirqim berilgan detalning proyeksiyasi
chizilganda shartli
ravishda kesuvchi tekisliklarning o’zaro kesishish chizig‘i atrofida bitta
tekis yuza hosil bo’lib, asosiy proyeksiya tekisliklaridan birortasiga parallel
vaziyatga kelguncha aylantiriladi.
Siniq qirqim
hamma qirqimlar kabi frontal, gorizontal va profil
bo’lishi mumkin. Siniq qirqimlar boshqa ko’rinishlarga ham, masalan,
ustdan ko’rinishga
ham joylashtirilishi mumkin, bunda tekisliklar
aylantirilgandan so’ng gorizontal proyeksiyalar tekisligiga parallel bo’lib
qoladi.
