birinchisi
“Musiqa, rassomchilik, adabiyot,teatr va
san’at ;
ikkinchisi
“Yoshlarni jismoniy chiniqtirish,ularning sport soxasida
qobiliyatini namoyon qilish”;
uchinchisi
“Axoli yoshlar o‘rtasida
kompyutr texnologiyalari va internetda samarali foydalanishi”
to‘rtinchisi
“Yoshlar manaviyatini yuksaltirish ular o‘rtasida kitobxonlikni keng
targ‘ib qilish”;
beshinchisi
xotin qizlarni ish bilan taminlash.
15
Bu tashabbuslardan birinchisi “Yoshlarni musiqa,rassomlik,
adabiyot,teatr
va
san’atning
boshqa
turlariga
qiziqishlarini
oshirishga,istedodini oshirishga, iste’dodini yuzaga chiqarishga xizmat
qiladi. Chunki san’at bilan shug‘ullangan insonlar madaniyatli ma’rifatli
yetuk inson sifatida rivojlanadi.Musiqa bilan shug‘ullangan insondan
yomonlik chiqmaydi.Chunki musiqa inson qalbini poklaydi uni
yaxshilikka davat etadi.
Milliy cholg‘u asboblar ham milliy musiqa kabi o‘zligimizni
anglashga yordam beradi.Milliy asboblarimizning tembri ovozi tuzilishi
jihatdan juda qulay hisoblanadi. Har bir milliy cholg‘uning alohida o‘rni
bor. Bular o‘z o‘rnini to‘ldirib turadi Masalan birgina rubob milliy asbobini
14
Gazeta.uz
15
Yangi O’zbekiston gazetasi
119
olsak. Ovoz jihatidan tuzilishi jihatidan qulay asboblardan biridir. Hattoki
bu cholg‘u asbobi o‘zbek xalq cholg‘u orkestrida ham o‘zining o‘rniga ega.
Rubob cholg‘u asbobi Markaziy Osiyo xalqlari o‘zbeklar tojiklar,
uyg‘urlar orasida qadimiy va ommalashgan cholg‘ulardan biri hisoblanadi.
Qashqar rubobining asosan qachon va qayerda paydo bo‘lganligi haqida
aniq ma’lumotlar yo‘q. Shunga qaramay tarixiy manbalarda “rabob”,
“rebab”, “rubob” deb ko‘plab ma’lumotlarda uchraydi.Xususan XVII asrda
Buxoroda yashab ijod qilgan Darvish Ali Changiyning “Musiqa haqida
risola” asarida XVI-XVII asrlardagi cholg‘ular va sozandalar haqida
ma’lumotlar keltirilgan.Tanbur, ud, chang, qonun, rubob, qo‘biz, g‘ijjak
kabi asboblar o‘sha davrning keng qo‘llanilgan cholg‘ularidan
hisoblangan.O‘zbek
kompozitorlaridan
M.Mirzayev
va
havaskor
musiqachilar orqali 1940-yillarda O‘zbekiston va Afg‘onistonda keng
tarqaldi. Qashqar rubobi orkestrlarda yakka soz sifatida qo‘llaniladi
16
. XX
asrning 40-50 yillaridan boshlab Toshkent Davlat Konservatoriyasi qoshida
cholg‘ularni o‘rganish va takomillashtirish maqsadida professor A.I
Petrosyans boshchiligida eksperemental labaratoriya tashkil qilinib unda
o‘zbek xalq cholg‘ular qayta ishlana boshlandi. Jumladan qashqar rubobi
qayta ishlanib prima ,alt,messo-soprano kabi turlari yaratildi.Natijada
qashqar rubobida o‘zbek xalq musiqasi bilan birga ko‘plab boshqa xalqlar
kuylari va kompozitorlar asarlarini ijro etish imkoniyati paydo bo‘ldi va
asta sekinlik bilan qashqar rubobi keng qo‘llanila boshlandi.
17
Qashqar
rubobining
ovozi
jarangdorligi,
qulayligi
sababli
maktabgacha ta’lim dargohlarida, maktablarda va hattoki oliy ta’limda
ham ijro etiladi. Qashqar rubobining diapazoni 3 oktavaga yaqin.
Dastasidagi pardalar 24 ta bo‘lib bu pardalar metalldan qilinadi. Har bir
parda orasi yarim tondan tashkil topgan. Qashqar rubobi: quloqlar,
qashqar rubobining bosh qismi, shayton xarrak, pardalar, dastasi, teri,
birinchi parda, ikkinchi parda, uchunchi parda, xarrak ilmoqlar va kosadan
iborat.Qashqar rubobining 5 ta simi bo‘lib,birinchisi kichik oktava siga
sozlanadi, o‘rtadagi ikkita simi birinchi oktava mi notasiga sozlanadi,
uchunchi ikkita simi birinchi oktava lya notasiga sozlanadi.Qashqar
rubobini mediator bilan ijro etiladi. Qashqar rubobini cholish qulayligi
sababli ko‘plab musiqa o‘qituvchilar dars jarayonida undan foydalanadi.
Bu esa yosh o‘quvchi yoshlarni milliylikka undaydi.
Xulosa qilib aytganda Qashqar rubobu o‘tmishda ham, hozirda va
kelajakda ham o‘zining jarangdor ovozi hamda qulay ijrosi uchun
mavqeini yo‘qotmaydi.
16
O.F.Nazarov “Qashqar rubobida o’qitish uslubiyoti 7-bet
17
O.F.Nazarov “Qashqar rubobida o’qitish uslubiyoti 9-bet
|
