O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat pedagogika instituti




Download 5,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/239
Sana19.05.2024
Hajmi5,14 Mb.
#244342
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   239
Bog'liq
“SAN’AT, TIL VA MADANIYAT MASALALARINI ILMIY O’RGANISHDA FAN VA

Estetik idrok – bu 2 asosiy komponentlar yig‘indisidir:
emotsionallik va
tushunarlilik. Lekin bunda harakat momenti – ritm ham qo‘shiladi. 
Keyin maktabgacha yoshdagi bolalar tanish musiqani biladilar, 
marsh, alla musiqalarni ajratadilar, musiqaning sokin va quvnoq
xarakterini ajratadilar, lekin uni yosh xususiyatlari kuchiga ko‘ra
so‘z orqali ifodalay olmaydilar. 4-5 yoshda bolalar obrazlarni 
detallashtiradilar, musiqaning kontrast xarakterlarini qisman ajratadilar, 
musiqa asarlarining ifodaliligi shakl va vositalarini tushunadilar.
Pedagogning savoli va talabiga so‘z orqali javob qaytaradilar. 6-7 yoshli 
bolalar quyidagi terminlar orqali: kirish, kuplet, birga aytish bo‘lim. temp 
va boshqalarni umumlashtirishlari mumkin. Ular musiqa asarlarining 
ifodaliligi xarakter va vositalarini tushunadilar va o‘yin obrazlariga 
qarashadilar. 
Musiqa idrokini tarbiyalash quyidagilardan iborat: 
1.
Musiqa materialini ajratib olish. 
2.
Tarbiya va ta’lim metodlarini tizimiylashtirish. 
3.
Ishning turli bosqichlaridan foydalanish. 
4.
Musiqa asarlarining turli-tuman tematiklaridan foydalanish 
(ijtimoiy, 
5.
tabiat, mehnat, bolalar turmushi, ertaklar). 
6.
Musiqa asarining obrazlar soni va shaklsiga qarab asta-sekin 
murakkablashib borishi. 
Musiqani emotsional uchun uning tovush materialini qabul 
qilishni bilish zarur, uni eshitishni bilishi kerak. Bu malaka bolalar bilan
musiqa asarlarini (oddiylarini) tahlil qilish ular diqqatini musiqa
ifodaliliga vositalariga qaratish yo‘li bilan rivojlantiriladi. Musiqa asarlarini 
tahlil qilish orqali bola musiqani o‘ziga xos tilini ajrata boshlaydi – 
musiqaning xarakteridagi dunyodagi obrazlar bilan bog‘liqlik ular 
emoqional kayfiyatini (lirika, bardamlik, tantanavorlik va 
boshqalar) ajratadi va biladi. 


142 
Pedagog bolalarda aktiv faoliyatni vujudga keltirish uchun obrazli 
va she’riy so‘z orqali ashula, o‘yin, eshitish uchun pesa syujetini yoritadi, 
bolada paydo bo‘ladigan xayolni qo‘zg‘aydi, obrazlarni chaqiradi, uni 
syujet asosida fikrlash harakati musiqa asarini dasturiga jalb qiladi. 
SHunday yo‘nalishdan keyin musiqani idrok etish bolada emotsional 
tushunarli bo‘ladi. 
So‘z orqali natijani ifodalash va asarga baho berish musiqa 
rahbarining mohir rahbarligi ostida asta – sekin badiiy – musiqaviy
didni paydo qiladi. 
Shunday 
qilib, 
badiiy-musiqaviy 
did 
quyidagi 
jarayonda 
shakillanadi: 
1.
Musiqa asarini to‘laligicha idrok etish. 
2.
Uning ma’nosini tushunib olish. 
3.
Agar o‘rinli bo‘lsa, bajarish. 
Musiqa janrlari qahramonlik ruhidagi, lirik ohangdagi, quvnoq
yumorni va jo‘shqin raqsona kuylarni o‘ta jiloli tovushlar hamda boy 
tembri bilan idrok etishga ko‘mak beradi. Qo‘shiq, raqs va musiqa
qo‘shiq faoliyatlari jarayonida bolalar ruhan birlashadilar hamda
jamoada tarbiyalanadilar. Bolalar individual shakillanishlari uchun ham 
ularga jamoada yaxshi muhit yaratilgan bo‘lmog‘i lozim. Ijrosi yaxshi 
bo‘lmagan, tortinchoq bolalar o‘z tengdoshlarining ijrosini ko‘rib ruhan
tetiklashadilar va faollashadilar, ularga ergashadilar va yaxshi ijroga
intiladilar. O‘ziga haddan ziyod bino qo‘ygan bolalarga ijrosi sust
bo‘lgan o‘rtoqlariga yordam berishni taklif qilib, ularni kamtarinlikka 
o‘rgatish hamda ularning qobiliyatlarini rivojlantirish kerak. 
– madaniy sifatlarini Shakllantirish uchun kerakli bo‘lgan shart – 
sharoitlarni musiqa mashg‘ulotlari bolalarning umumiy madaniyatiga
ham ta’sir qilmay qolmaydi. Har xil faoliyatlar bilan shug‘ullanish
(musiqa qo‘shiq, qo‘shiq aytish, musiqiy – ritmik harakatlar bajarish, 
bolalar musiqiy cholg‘ularida ijro etish) bolalardan diqqatni, 
uyushqoqlikni, zukkolikni talab qiladi. Bu faoliyatlar davomida
bolalarda irodaviylik shakllanib, tortinchoqlik yo‘qola boradi. SHu
tarzda musiqiy faoliyatlar bolalar shaxsining ma’naviy ta’minlaydigan
va ularning umumiy madaniy saviyasiga asos soladi. 

Download 5,14 Mb.
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   239




Download 5,14 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat pedagogika instituti

Download 5,14 Mb.
Pdf ko'rish