Ayon kutbli rotorning ta’siri
Ayon kutbli rotorli mashinada barqarorlashgan holatda tok va kuchlanishni bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qiga nisbatan sinxron reaktivligining farklanishini kurib chiqamiz.
(7.1)
(7.2)
(7.2) Formulani (7.1) formulaga kuysak va oxirgining echimini Id ga nisbatan amalga oshirsak quyidagi ifodagi ega bulamiz.
(7.3)
(7.2) formulaga bog‘liq holda.
(7.4)
Bu holda aniq kutbli mashinaning tula toki quyidagi ifodadan aniqlanadi.
(7.5)
Silliq rotorli mashina uchun Xq =Xd hisobga olgan holda (7.5) ifoda quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.
(7.6)
Xq Xd shartidagi tokning Xq=Xd tokka nisbatini kuzatamiz. Bu holda X VN=0 teng bo‘lganda rotorning aniq kutbliligi yakkol ko‘zga tashlanadi, ya’ni tashki zanjir faqat aktiv qarshiligidan iborat bo‘ladi. Xuddi shu shartda qo‘shimcha belgilanish kiritib
Xq=axd va rVN = bxd
Kuzatilayotgan toklar nisbatini quyidagicha ifodalaymiz.
(7.7)
Bu ifodadan ko‘rinib turibdiki rotorning aniq kutibliligi har doim tokning oshishiga olib keladi. ( )
Bu ko‘rsatgichning maksimal qiymatiga (yoki ) shartida erishadi.
(7.8)
Bu erda a=xq/xd=0,6 ya’ni maks=1,03; shunday kilib toklarning farki eng ogir sharoitida xam 3 % tashkil etmokda. Bundan xulosa kilish mumkinki, rotorning anik kutbliligini belgilay k.t. toklarini e’tiborga olmasa xam bo‘ladi. Xamma mashinalar uchun xq=xd teng kilib olsak bo‘ladi va xisobni buylama va kundalang tashkil etuvchilarga bulmay amalga oshirsak bo‘ladi.
K.T. belgilangan rejimiga yuklamaning ta’siri.
K.T. belgilangan rejimida yukama ikki tomonlama ko‘zga tashlanadi.
Oldindan yuklangan generator, salt ishlayotgan generatorga nisbatan yuqori qo‘zg‘atishga ega bo‘ladi.
Tarmoqka ulangan holda qolib toklar qiymatini va ularning taksimlanishi o‘zgarishiga olib keladi.
1-rasmda tavsiflangan oddiy sxema misolida3 f.k.t. vaktidagi yuklama ta’sirini kuramiz. Bu sxemada kurinib turibdiki, 3 f.k.tirida shikastlangan tarmokni yuklama shunt-lab turibdi va shu bilan bir katorda zanjir-ning tashki karshiligini kamaytirmokda. Busa generator tokining oshishiga, kuchlanish-ning kamayishiga va bu bilan bir katordak.t. nuktasidagi tokning kamayishiga olibkelmokda.
Qisqa tutashuv generatordan uzoqlashishi uning ta’siri shuncha yuqori bo‘ladi. Agarda buning aksi bo‘lsa yuklama xech kanday ta’sir ko‘rsatmaydi.
Agarda yuklama doimiy qarshilikka ega bo‘lgan statik priyomniklardan iborat bo‘lganda uning hisobga olinishi uncha kiyinchilik tug‘dirmas edi.
Lekin ishlab chiqarishda yuklama asosan dvigatellardan iborat bo‘lganligi uchun va uning qarshiligi sirpanishga bog‘liq bo‘ladi. Demak bu turdagi yuklama bilan yuklangan tizimlarda qisqa tutashuv belgilangan rejimini oddiy usullar bilan hisoblash juda kiyin. SHuning uchun masalani osonlashtirish uchun yuklamani o‘zgarmas qarshilik sifatida qabul qilinadi. YUklama ta’sirini ahamiyati kattaligini yakkol kurish uchun utgan mavzudagi (1) tenglamaga grafik ko‘rinish beramiz. Buning uchun (1) tenglamani ikkiga bulamiz.
(2) teglamani e’tibor olgan holda)
(7.9)
(7.10)
(7.9) Tenglama kuchlanishining bitta tashkil etuvchisi uchun Uq= f (I d)
tavfsini ifodalaydi.
Bu tavfsiv quyidagi grafikda FM chizik ko‘rsatilgan.
(7.10) Tenglamani ON to‘g‘ri chizigi ifodalaydi.
ON kiyalik burchagi qarshilik yigindisi bilan aniqlanadi.
(7.11)
Demak (7.1) tenglama va undan kelib
chikuvchi (7.3) tenglamani (7.9) va (7.10)
tenglamalarning kushma echimi
natijasi deb karasak xam buladi.
Buni FM va ON kesishish nuktasi
isbotlab turibdi. Agarda N. Nuktani
yuklanish rejimini kursatuvchi nukta
deb karasak,
unda uning FM chizigi bo‘yicha yuqoriga har akati faqatgina yuklanish kamayganda vujudga kelishi mumkin. N nuqtaning pastga har akati yuklama kamayishini ko‘rsatadi yoki tashki qarshilikning kamayganligini ko‘rsatadi, chunki rvn tashki qarshilik ham qisqa tutashuv nuqtasida katta ahamiyat kasb etadi. SHuning uchun qisqa tutashuv holatini ko‘rsatuvchi OR to‘g‘ri chizigining kiyaligi, normal yuklanish holatini ko‘rsatuvchi ON to‘g‘ri chizigining kiyaligiga nisbatan katta bo‘ladi. Bu aytib o‘tilgan muloxazalardan so‘ng ma’lumki normal holatida yuklamaning qarshiligining qiymatini faza toki, kuchlanishi bo‘yicha aniqlab olish mumkin. Lekin qisqa tutashuv amaliy hisoblashda aktiv qarshilikni e’tiborga olinmaganligi tufayli, yuklamani ekvivalent indeks qarshilik bilan ifodalash maqsadga muvofikdir. Berilgan yuklamaning E.YU.K. Eq da generatorning kuchlanishi tula indo‘qtiv holatda o‘zining normal qiymati saqlab qolishini kafolatlaganda bu ko‘rinishdagi almashtirishni amalga oshirish mumkin. YA’ni (7.1) va (7.2) tenglamalarga rioya qilingan bo‘lishi lozim.
(7.12) yoki yuk (7.13)
Bundan kelib chikkan holda yuklamaning reaktivligi quyidagi fazalar aniqlanadi.
Xyuk (7.14)
K.A.R. kurilmasi yukligidagi xisob.
3 fazali qisqa tutashuv belgilangan rejimini qabul qilingan quyimlarni e’tiborga olgan holda va generator K.A.R. bilan jixozlanmagandagi hisoblar chizikli sxemadagi tok va kuchli hisobiga kelib takaladi.
Buning uchun bizga ma’lum bulgan usullarni qo‘llash maksadga muvofikdir, ya’ni xisobiy sxemani tuzgincha yuklamalarni birlashtirib yirik tugunlarga birlashtirish lozimdir. Keyinchalik bu sxemani takomillashtirib kiska tutashuv nuktasiga nisbatan natijaviy karshilik aniklanadi. Ze . Kiska tutashuv nuktasidagi natijaviy E.YU.K. e’tiborga olingan xolda kiska tutashuv nuktasidagi tokning.
(7.15)
Agarda generatorga kuzgatishi berilmagan bulsa va E.YU.K. noma’lum bulsa, uning kiymatini kuyidagi formula aniklash maksadga muvofikdir.
(7.16)
Demak K.A.R. bilan jixozlangan generator kiska tutashuvning barkarorlashgan xolatida tashki karshilikka boglik xolda ikki sharoitda ishlaydi. YA’ni kuzgatish chegaraviy kiymatiga yoki kuzgatish chegaraviy kuzgatish kichik bulganda lekin bu xolda kuchlanish uzining normal kiymatiga erishadi.
Agarda generator chegaraviy kuzgatish rejimida ishlaydi va uning toki bizga ma’lum bulgan formula bilan aniklanadi.
(17)
Agarda bulganda generator normal kuchlanish rejimida ishlaydi. Bu xolda tok kiymati kuyidagicha aniklanadi.
(7.18)
Bu xolda Zpr karshilik kuyidagi f-la yordamida aniklanadi.
(7.19)
Bu karshilikka mos keladigan tok kiymati.
(7.20)
Bu tok kritik tok deb ataladi.
Tulik aktiv tashki zanjir uchun sin =0
(7.21)
Tulik reaktiv zanjir uchun sin
(7.22)
|
