110
O‘qituvchi bolalarni o‘z mavzusining asoslarini o‘rgatishidan tashqari, u maktab
o‘quvchilariga boshqa muhim narsalarni o‘rgatadi: bu so‘zni do‘stingizga tutish kerakmi,
tengdoshni xafa qilish mumkinmi, o‘z nuqtai nazariga ega bo‘ladimi va hokazo. U buni, shu
jumladan, uning misolida, bolalarga muayyan xatti-harakatlarning namunalarini ko‘rsatib beradi.
Shuning uchun o‘qituvchining axloqiy xulq-atvori muammosi doimo dolzarb bo‘lib qolmoqda.
Pedagogik axloq qoidalariga rioya qilish ta’limda shaxsiy yo‘naltirilgan yondashuvni amalga
oshirishga yordam beradi, maktab jamoasida qulay
psixologik muhitni yaratishga, sinf va har bir
bola bilan to‘g‘ri munosabatlarni o‘rnatishga yordam beradi.
Odob-axloq qoidalariga rioya qilish o‘quvchilar o‘rtasida o‘qituvchining obro‘sini mustah-
kamlashga yordam beradi. Aksincha, axloqiy me'yorlarga rioya qilmaslik pedagogik faoliyat
natijalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Yurishdan, tana harakatlaridan, o‘tirishdan, tik turishdan,
imo-ishoralardan, yuz ifodalaridan
tashkil topgan o‘qituvchining xulq-atvori muhim rol o‘ynaydi.
Ular pedagogik jarayondagi muomala odobida, unda qatnashayotgan kishilaning xulqi, xatti-
harakatlarida ifodalanadi. Bu xatti- harakatlar pedagogik jarayon qatnashchilarining ta’lim-tarbiya
maqsadi, vazifalari, usul va vositalarini, axloqiy qadriyatlarni qay darajada qabul qilishlari shaklida
namoyon bo‘ladi.
O‘qituvchi shni ushlab turishi kerak, u baland ovozda bo‘lmasligi kerak.
Odob-axloq qoidalariga rioya qilish o‘qituvchining o‘quvchilarning nazarida ishonchliligini
oshiradi, ularning munosabatlarini uyg‘unlashtirishga yordam beradi.
Muomala odobining tuzilishi juda murakkabdir. U pedagogik faoliyatda subyekt-obyekt
munosabatlari shaklida ifaodalanadi. Subyekt-obyekt munosabatlari muallim o‘zining professional
burchini bajarayotganida o‘quvchilar, kasbdoshlari,
ota-onalar, jamoat tashkilotlarining vakillari
bilan o‘qituvchi o‘rtasidagi aloqalarda vujudga keladi.
U o‘zaro hurmat darajasi, ishonch, talabchanlik, xayrixohlik tashabbuskorlik, o‘zaro g‘am-
xo‘rlik, har birlarining inson sifatida qadr-qimmatini e‘zozlash kabilarda namoyon bo‘ladi. Ular
o‘qituvchining pedagogik faoliyatida boshqalar bilan muamalasining xarakterini baholashda
xizmat qiladi. O‘zaro ta’sirlar o‘quv ishida, turmushda,
dam olish paytlarida, oiladagi muomala-
munosabatlarining xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi.
Pedagogik jarayonning o‘zida ham faoliyatning turli sohalarida turlicha muomala-
munosabatlar mavjud. Masalan, o‘quv ishlari sohasida, jamoat topshiriqlarini bajarishda
o‘quvchilar, bilan sinfdan tashqari ishlarda, dam olish paytlardagi muomala,
shuningdek,
o‘qituvchining Vatanga, xalqqa bo‘lgan munosabati o‘ziga, xos xususiyatlarga ega.
