Nazorat savollari:
Kabelli elektr uzatish tarmoqlari ekspluatatsiyasi?
PUE va TXK bo‘yicha barcha kabel tarmoqlari montaji usullari?
Kabel tarmoqlarining qo‘llanilishi qanday?
Kabelli elektr uzatish tarmoqlari qanday?
\
mavzu: Yuklama tokini nazorat qilish.
Reja:
Kabelni eskirishi.
Ekspluatatsion yuklama.
Kabel tarmoqlari.
Kabelni eskirishiga-emirilish darajasiga uning harorati va elektr maydonlari ta’sir qiladi. Elektr maydonlari yuqori kuchlanishli kabellarda izolyasiya qatlamini qalin bo‘lishiga olib keladi va ularda ruhsat etilgan harorat miqdori pastroq bo‘ladi. kabellarning qizish haroratining ruhsat etilgan qiymatlari kabel konstruksiyasiga (izolyasiya tipila), ishchi kuchlanishga, ish rejimlariga bog‘liq ravishda belgilanadi. Elektr uskunalar ekspluatatsiyasi qoidalariga binoan har bir kabel tarmog‘ida uning ruhsat etilgan qizish haroratiga qarab ma’lum bir yuklama hisobiy toklari belgilanadi. Bu yuklamalarga quyidagi maksimal ruhsat etilgan harorat (kabel simlari uchun) mos ravishda belgilab berilgan bo‘ladi: maxsus shimdirilgan qog‘oz izolyasiyali, kuchlanishi 1kVgacha bo‘lgan kabellar uchun - 800S, kuchlanishi 10kVgacha kabellar bo‘lsa -600S, rezinali izolyasiyali kabellar bo‘lsa -650S, polixlorvinil izolyasiyali kabellar bo‘lsa-650S. 5.1-jadvalda tuproq haroratini hisobga oluvchi to‘g‘rilash koeffitsientlari to‘g‘risida ma’lumot berilgan. 5.1-jadval Tuproq haroratini hisobga oluvchi to‘g‘rilash koeffitsientlari
Kabel tolasining
|
Erning haqiqiy harorati, 0S
|
normal harorati,
0S
|
-5
|
0
|
5
|
10
|
15
|
20
|
25
|
30
|
35
|
40
|
45
|
80
|
1,14
|
1,1
|
1,08
|
1,04
|
1,0
|
0,96
|
0,92
|
0,88
|
0,83
|
0,78
|
0,73
|
65
|
1,18
|
1,14
|
1,10
|
1,05
|
1,0
|
0,95
|
0,89
|
0,84
|
0,77
|
0,71
|
0,63
|
60
|
1,20
|
1,15
|
1,12
|
1,05
|
1,0
|
0,94
|
0,88
|
0,82
|
0,75
|
0,67
|
0,57
|
55
|
1,22
|
1,17
|
1,12
|
1,07
|
1,0
|
0,93
|
0,86
|
0,79
|
0,71
|
0,61
|
0,50
|
50
|
1,25
|
1,20
|
1,14
|
1,07
|
1,0
|
0,93
|
0,84
|
0,76
|
0,66
|
0,54
|
0,37
|
Normal uzoq muddatli rejimda ishlab turgan kabel tarmoqlari uchun uzoq muddatli yuklama tokining miqdori ekspluatatsiya qoidalari (PUE) bo‘yicha jadvallardan aniqlanadi. Haroratning ruhsat etilgan miqdori kabelni montaj usuliga (havoda, er ostida, kabel tunelida) sovitish muhitiga, kabellarning yotqizish zichligiga bog‘liq bo‘ladi. Jadvallarda erga yotqizilgan bitta kabel uchun, er tuproq harorati +250S bo‘lganida, havoda osilgan kabel uchun esa havo harorati 350S bo‘lganida va yonma-yon joylashgan kabel 35mm dan ortiq masofada turgan deb qabul qilinadi. Agar kabel tarmog‘i yuqoridagi holatlaridan farqli ravishda joylashgan bo‘lsa, to‘g‘irlovchi koeffitsientlar kiritiladi (5.2, 5.3-jadvallar).
Kabel tolasining
|
Havoning haqiqiy harorati, 0S
|
normal harorati,
0S
|
-5
|
0
|
5
|
10
|
15
|
20
|
25
|
30
|
35
|
40
|
45
|
80
|
1,24
|
1,20
|
1,17
|
1,13
|
1,09
|
1,04
|
1,0
|
0,95
|
0,90
|
0,85
|
0,80
|
70*
|
1,29
|
1,24
|
1,20
|
1,15
|
1,11
|
1,05
|
1,0
|
0,94
|
0,88
|
0,81
|
0,74
|
65
|
1,32
|
1,27
|
1,22
|
1,17
|
1,12
|
1,06
|
1,0
|
0,94
|
0,87
|
0,79
|
0,71
|
60
|
1,36
|
1,31
|
1,25
|
1,20
|
1,13
|
1,07
|
1,0
|
0,93
|
0,85
|
0,76
|
0,66
|
55
|
1,41
|
1,35
|
1,29
|
1,23
|
1,15
|
1,08
|
1,0
|
0,91
|
0,82
|
0,71
|
0,58
|
50
|
1,48
|
1,41
|
1,34
|
1,26
|
1,18
|
1,09
|
1,0
|
0,89
|
0,78
|
0,63
|
0,45
|
|
Kabellar soni
|
Oralaridagi masofa, mm
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
|
|
|
|
|
100
|
1.0
|
0,90
|
0,85
|
0,80
|
0,78
|
0,75
|
200
|
1,0
|
0,92
|
0,87
|
0,84
|
0,82
|
0,81
|
300
|
1,0
|
0,93
|
0,90
|
0,87
|
0,86
|
0,85
|
5.2-jadval Havo haroratini hisobga oluvchi to‘g‘rilash koeffitsientlari
5.3-jadval. Yonma-yon joylashgan kabellar uchun to‘g‘rilash koeffitsientlari Tuproqning o‘rtacha hisobiy harorati deb eng yuqori o‘rtacha oylik er
harorati (kabel ko‘milgan chuqurlikda), havoning hisobiy harorati qilib uch kun ketma-ket kelgan eng yuqori haroratli kundagi o‘rtacha sutkalik harorat qabul qilinadi. Lekin bir kabel transheyasida bir nechta kabel yotqiziladi va ularning ruhsat etilgan harorati uchun to‘g‘rilash koeffitsientlari kiritiladi. Agar ham montaj, ham harorat koeffitsientlari kiritilsa, ruhsat etilgan tok qo‘yidagicha aniqlanadi.
Ekspluatatsion yuklama toki miqdori yilning turli mavsumlari uchun hisoblanadi. Agar kabel tarmoqlari ko‘cha va yo‘llarni kesib o‘tsa ular trubalarda yotqiziladi. Kabellar bloklari trubalardan o‘tkazilganda qo‘shimcha to‘g‘rilash koeffitsientlari kiritiladi, chunki kabellarning sovitish rejimlari yomonlashadi, natijada yuklanish toki miqdori ham chegaralanadi. Bunda to‘g‘rilash koeffitsientining quyidagi qiymatlari qabul qilinadi: kabelning nominal kuchlanishi 3; 6; 10; 20…35 bo‘lganda mos ravishda to‘g‘rilash koeffitsienti 1,09; 1,12; 1.13; 1,18. Bu koeffitsient yordamida hisoblangan kabel yuklama toki miqdoriga muhit harorati koeffitsienti kiritiladi. 10kV gacha kuchlanishli kabellar normal ish rejimida nominal yuklanishdan kamroq tokda yuklangan bo‘lsa, ularni qisqa muddatlarga ortiqcha yuklanishga ruhsat etiladi. Avariya rejimlarida kabel tarmoqlari yuklama maksimumi vaqtida 5 sutka muttasil ortiqcha yuklanishga ruhsat etiladi
Dastlabki yuklanish darajasi
|
O‘rnatish usuli
|
Nominal yuklanishga nisbatan ortiqcha yuklanish koeffitsienti
|
Normal rejim
|
Avariyaviy rejim
|
1,5
|
2
|
3
|
1
|
3
|
6
|
0,6
|
Yerda
|
1,35
|
1,30
|
1,15
|
1,50
|
1,35
|
1,25
|
0,6
|
Havoda
|
1,25
|
1,15
|
1,10
|
1,35
|
1,25
|
1,25
|
0,6
|
Trubada (yerda)
|
1,20
|
1,10
|
1,0
|
1,30
|
1,20
|
1,15
|
0,8
|
yerda
|
1,20
|
1,15
|
1,10
|
1,35
|
1,25
|
1,25
|
0,8
|
Havoda
|
1,15
|
1,10
|
1,05
|
1,30
|
1,25
|
1,20
|
0,8
|
Trubada (erda)
|
1,10
|
1,05
|
1,0
|
1,20
|
1,15
|
1,10
|
5.4-jadval.Kuchlanishi 10 kV gacha bo‘lgan kabellarning ortiqcha yuklanish darajasi
Ekspluatatsiyada 15 yildan ortiq bo‘lgan kabellarda 5.3-jadvalda ko‘rsatilgan ruhsat etilgan yuklama toklari miqdorlari 10% ga kamaytiriladi. 35 kV li kabellarni ortiqcha yuklanishi ma’n qilinadi.
Kabel tarmoqlarida uzoq muddatli yuklama toki miqdorini aniqlash uchun ekspluatatsiya davomida kabellarni harorat rejimlari nazorat qilib boriladi. Buning uchun kabellarning metall qoplamalari tob va tolalari tk harorati ortishi o‘lchab
simning solishtirma qarshiligi
Kabel haroratini eng og‘ir sharoit uchun aniqlanadi, ya’ni maksimal yuklanishda va eng yuqori atrof-muhit haroratida. Kabel tarmoqida o‘rtacha yuklama barqaror bo‘lganda kabel harorati sutka davomida har 1-2 soatda o‘lchab aniqlanadi. Bir vaqtning o‘zida yuklama toki va kuchlanish o‘lchanadi. Olingan natijalar bo‘yicha
kabel yuklamasi va haroratining sutkalik grafigi quriladi.
5.4-rasm. Harorat farqini aniqlovchi nommogramalar, a-10kV li
tarmoq uchun, b-6kV li tarmoq uchun
Kabel tarmoqlarining haroratini hisobga olishda uning sutkalik harorat grafigidan maksimal harorat va kabeldagi 2
soat davomidagi eng katta yuklama toki miqdori olinadi. Atrof muhit harorati kabel tunnelining kirishi va chiqishida o‘lchanadi; yer ostida yotqizilgan kabellardagi harorat kabel oxiridan 3-5 m masofada, uning yotqizilish chuqurligida o‘lchab aniqlanadi. Ma’sul kabel tarmoqlarida, taqsimlash qurilmalaridan ketayotgan kabellarda yuklama tok miqdori stansiya xodimi tomonidan nazorat qilib boriladi va stansiya jurnalida yozib boriladi (o‘lchov asboblarining ko‘rsatishi bo‘yicha). Ko‘rinib turishi uchun shchitdagi ampermetrlar shkalasida qizil chiziq bilan ruhsat etilgan tok miqdori belgilab qo‘yilgan bo‘ladi. Agar podstansiyada doimiy xodim bo‘lmasa, yuklama toki yilida 2-3 marta yozgi va kuz-qish
mavsumida o‘lchab nazorat qilib turiladi. Tok miqdori bilan birdaniga kabel kuchlanishini ham o‘lchab turiladi. Normal ekspluatatsiya sharoitlarida
kuchlanish nominal qiymatidan 15% dan kam o‘zgarishi zarur. yuklama toki, harorati va kuchlanishi miqdorini kuzatuvlari natijasi bo‘yicha injener-texnik xodimlar kabel tarmog‘ini avariyasiz va iqtisodiy samarali ishlashini ta’minlovchi chora-tadbirlar ishlab chiqadi va amalga oshiradi.
|
