V II I BOB. W I N D O W S N T ( W I N NT) A M A L IY O T T IZ I M I
1993 yildan boshlab W indows N T (WIN NT) amaliyot tizimi va W indows
N T A dvanced Server ishga tushirildi.
W indow s N T — Windows N ew Technolology — Windows yangi texnolo-
giyasi, W indow s NT Advanced S erver
esa Windows NT ning server
ko’rinishidagi kengaytirilgan variantidir.
W indow s NT 4.1 lahjaning paydo bo’lishi uni banklarda, sanoatda,
tashkilotlarda va boshqa ko’p jo y la rd a ishlatilishiga olib keldi. Hozirda
W indows N T ning yangi lahjalari m avjud va u doimo rivojlanishda. Tabiiy,
undan shaxsiy manfaatlar uchun ham foydalana boshlandi.
U quyidagi xususiyatlami o ’z ichiga mujassamlashtirgan:
-ustivorlikka asoslangan ko ’p masalalilik,
-o ’zida mavjud kompyuter tarm og’ida ishlash,
-m a’lum otlarning him oyalanishi,
-k o ’p oqim lilik,
-sim m etrik multiprotsessorda ishlashni amalga oshirish,
-boshqa kom pyuter dasturlarini q o ’llash,
-b o s h q a am aliyot tiz im larig a m o ’ljallangan ilova d a s tu r la r bilan
« d o ’stligi»,
\
-turli fayl tizim larini qo’llash,
'
-foydalanuvchi uchun tanish va qutay
interfeys bor va u AQShning
M udofaa vazirligi talablariga ja v o b beradigan S2 muhofazalanish imkoniyatiga
ega.
H ozirda W indows N T ning yangi lahjalari mavjud va u doimo
rivojlanishda. W indows NTdan foydalaruvchilar ro ’yxatdan o ’tgan bo’lishi
lozim. H ar bir foydalanuvchi uchun umumiy resurslardan foydalanish darajasi
belgilanishi mumkin. Ko’rsatilgan imkoriiyatlami izohlab o ’taylik.
U stiv o rlik k a asoslangan k o ’p m asalalilik. Windows da ham ko’p
m asalalilik holati qo ’llaniladi. B unda uning boshqaruvida bajarilayotgan
dasturlar har safar o ’zaro so’rash y o ’lj bilan protsessorda bajarilib turadi.
W indow s N T ham ma bajarilayotgan ilovadasturlardan xabardor bo ’lib turadi va
n oto’g ’ri ishlayotgan ilova dasturlar tizimning ishdan chiqishiga olib kelmaydi.
Bunda ilova dasturlar ko’rsatilgan ustuvorlikka asoslanib bajariladi.
O ’z id a m av ju d k o m p y u te r ta rm o g ’ida ishlash. Windows N T kompyuter
tarm og’ida ishlashga m o’ljallab yaratilgan. Shuning uchun ham tarmoqda
birgalikda
foydalaniladigan
resurslar
(fayllar,
qurilmalar,
obektlar)
foydalanuvchi interfeysiga kiritilgan. ; Administratorlar korxona miqyosida
tarm oqning ishini m arkazlashtirilgan holda boshqarib turadi.
H im o y a lan ish . K o’p hollarda ma’lumotlar,
dasturlar, fayllar boshqa
foydalanuvchilardan him oyalanishni talab qiladi. Chunki yaratilayotgan dastur
raqobatchilardan himoyalanishi, fayllar esa maxfiylikka ega bo’lishi lozim.
S huning uchun ham W indows N T himoyalanilgan.
158
K o’p oqim lilik. К о’р oqim lilik deganda bir vaqtda bajariIishi m um kin
bo’lgan har bir ilova dasturlar o ’z n avbatida o ’zining bir necha jara y o n larin i
am alga oshirishi mumkinligi tushuniladi.
M asalan, k o ’p oqimlilik elektron ja d v al bilan ishlayotganda b ir vaqt
qandaydir jadval bilan hisob-kitob ishlarini bajarish, shu vaqtning o ’zida
ikkinchi jadvalni xotiradan chaqirish v a ayni vaqtda ba’zi natijalam i q o g ’ozda
bosib chiqarish mumkin.
S im m e trik m u ltip ro tse sso rla rd a ish lash . Keyingi
yillarda kom pyuterda
masalani
yechish
tezligini
oshirish
m aqsadida m ultiprotsessorli
(k o ’p
protsessorli) kompyuterlar ishlab chiqildi. Bunday kom pyuterlarda m asala
qismlari har bir protsessorda alohida b ir vaqtda parallel bajarilishi m um kin.
Shuning evaziga ilova dasturlam ing tez bajarilishi ta ’minlanadi. A lbatta buning
uchun parallel algoritmlar deb ataluvchi algoritm lardan foydalanilsa, m aqsadga
muvofiq b o ’ladi.
B oshqa k o m p y u tc r p la tf o rm a la rid a ishlashni q o ’llash. W indow s N T
faqat IBM kompyuterlaridagina (Intel protsessorlariga asoslangan) em as, balki
boshqa platform a hisoblangan R ISC protsessorli kompyuterlar: P o w e r PC,
MIPC R4000, DEC Alphada ham ishlashi mumkin. Bu ro ’yxat
h o zird a ancha
kengaytirilmoqda.
B oshqa am aliyot tiz im larg a m o ’lja lla n g an ilova d a s t u r l a r b ila n
«d o ’stligi». Yangi yaratilayotgan am aliyot tizim o ’zidan oldin m avjud ilova
dasturlam i ishlatish mumkinligi bilan ustun hisoblanadi. W indows N T ham shu
talabga ja v o b beradi va Windows, M S DOS uchun yaratilgan 16 razryadli
dasturlar bilan, hamda grafik ko ’rinishda b o ’lmagan 16 razryadli O S/2, P O S IX
ilovalar bilan ishlashga moslashgandir.
T u rli fayl tizim larini qo’llash. Ilo z ird a bir necha fayl tizim lari m avjud.
Bular m os ravishda MS DOS, W indow s va OS/2
am aliyot tizim larda
ishlatiladigan FAT, NIFS, IIPFS fayl tizim laridir. Vinchester diskini sh u fayl
tizim larining birida formatlashtirish m um kin. N TFC faqat W indow s-N T uchun
maxsus ishlab chiqarilgan fayl tizim idir. B u fayl tizimi, xususan, u zu n nom li
fayllarni ishlatish va biror faylga kirishni cheklash imkoniyatini yaratadi.
F o y d alan u v ch i uchun tanish v a q u la y interfeys borligi. H ozirgi paytda
W indows 3.6 va Windows da ishlovchilar doirasi kengligini nazarda tutib,
foydalanuvchilar o ’rganib qolgan interfeysga yaqin interfeys W indow s N T da
yangi foydalanuvchilarga ancha qulaylik yaratadi.
Shu bilan birga W indow s
NTni o ’rganish, Windowsning boshqa lahjalarini o ’rnatish va sozlash, tabiiy,
juda yaqin va oson holda keltirilgan. B u ishlar avtom atlashtirilgan b o ’lib,
o ’m atish dasturining o ’zi kom pyuterda m avjud kompyuter tarm oq kartasini
(platasini) taniydi, tarmoq kartasisiz kom pyuterda ishlash m um kin em as. U ning
parametrlarini aniqlaydi, video h olatlam i aniqlaydi va o ’m atadi va boshqa
ishlami am alga oshiradi. Tizim param etrlarini boshqarish m arkazlashtirilgani
sababli konfiguratsiyaga tez o ’zgartirish kiritish oson.
159
Windows NTda Registry (registr) deb ataluvchi baza mavjud bo’lib, u
tizim va uning ilovalarini sozlash parametrlarini o’z ichiga oladi. Registr daraxt
ko’ rinishga egaligidan unda kerakli parametrlami tez topish mumkin.
Windows
NTning lahjasida : Windows NT Workstation-ishchi stansiyasi va Windows NT
Server-Server mavjud.
Windows-NT Server quyidagi lardan iborat: fayl, pechat, ilovalar,
domenlami tekshiruvchisi, uzoqlashgan daxlliklar, ma’ lumotlar xavfsizligini
ta’minlash, ma’ lumotlar nusxalarini yaratish, aloqa yordamchi xizmatlar serveri
sifatida bo’ lishi mumkin.
