C D Player dasturini bosh tavsiyanom adan bevosita ishga tushirish esa
146
П р о гр а м м ы /С та н д а р т н ы е / м у л ь т и м е д и а / Л а з е р н ы й п р о и г р м в а т е л
(P ro g ra m s/ A ccessories/ M u ltim e d ia / C D P lay e r) buy ru g ’i bilan amalga
oshiriladi.
M aksimal tarzdagi boshqarish imkoniyatlari va k o ’rsatkichlam i o ’zida
mujassamlagan C I) P layer oynasi CD ifodalovehining birlam chi panelini
eslatadi. Uning dasturiy taqlidchisi oddiy CD ifodalovchiganihoyatda yaqin. Bu
dastur oynasining tuzilishi tavsiyanom aning View (Вид) bandidagi buyruqlar
turkumi bilan belgilanadi.
CD Player dasturini funksional imkoniyatlari bo’yicha o ’ta zamonaviy,
keng k o ’lamli kompakt disklami ifodalovehisi bilan taqqoslash mum kin.
Kompakt disklami tinglash uchun am alda har qanday C D ifodalovehida
mavjud tugmalar mazmunini aniqlab olishim iz zarur:
P lay (Воспроизведение)- kom pakt diskning boshidan yoki P au se (Пауза)
klavishasini bosishdan to’xtatilgan joyidan boshlab tinglash;
P ause (П ауза)-котрак! diskr.i ifodalashda rejali uzilish. R ejani davom
ettirish uchun shu tugmani qayta bosish kerak yoki P lay (В оспроизведение)
klavishasini bossa ham bo ’ladi;
S to p (CTOii)-ifbdalashni to ’xtatish. Bu holda P lay (Воспроизведение)
klavishasi bosilsa disk boshidan ifo d alan ad i;
E ject (Извлечь)-котрак1 diskni CD-ROM jam lovchidan chiqarish yoki
teskarisini joylashtirish. Ba’zi jam lovchilargina kom pakt disk lam i joylashtirish
va chiqarishni dasturiy ta’minlaydi;
P revious T ra c k (Предыдущ ая 3anHCb)-avvalgi a sa rg a o ’tish. Ammo bu
tu g m a ilk b o r bosilganda ifo d alan ay o tg an a sa m in g b o sh ig a
siIjishi so d ir b o ’ladi;
N ext tra c k (Следующая запись) - keyingi asarga o ’tish;
S kip B ackw odrs (Перемотка назад)-котрак1 diskni teskariga g ’altaklash
(aylantirish);
S k ip F orw odrs (Перемотка вперед)-котрак1 diskni oldiniga g ’altaklash
(aylantirish);
Tasvirlangan bu tugmalami bosish sichqonchaning faol klavishasini mos
holatda bosish bilan amalga oshiriladi. Ammo oxirgi ikkita g ’altaklash
tugmalarini ishlatganda jarayon tugam aguncha barm oqni sichqonchaning
klavishasida bosilgan holda saqlab turish lozim. O datda jam lo v ch in in g holatiga
ko ’ra muayyan tugmani bosish imkoni belgilangan b o ’ladi. Tinglanadigan
asarni almashtirish Play yoki P au se holatida am alga oshirilishi mumkin.
A sarlam i almashtirish ketma-ket tarzda am alga oshirilishi ham m um kin. Aslida
bunday almashtirishlami diskret alm ashtirish deb atasa b o ’ladi. [fodalash, asarni
almashtirish va g ’altaklash jarayonlarini kuzatishda vaqt indikatori va
m a’lumotlar zonasi ko’maklashadi.
Shu kabi, ammo biroz cheklangan tugmalar majmui C D -R O M jam lovchisi-
ning yuza panelida joylashgan b o ’ lib, ular kompakt disklam i C D Player dasturi-
siz tinglaganda ishlatiladi. Bu dastur ishlatilganda real tugm alam i unutsa ham
bo ’ladi.
147
Vaqt indikatori:
- m uayyan asarni tinglashga ketgan vaqtni (T ra c k tim e E lepsed-Прошло
времени (запись));
- tinglanayotgan asam ing tugashigacha qolgan vaqtni (T ra c k tim e
R e m a in in g -О сталось времени (запись));
- kom pakt diskni tinglab bo’lish uchun qolgan vaqtni (Disc T im e
R e m a in in g -О сталось времени (disk)) k o ’rsatib turishi mumkin.
K eltirilgan birinchi va ikkinchi holatlarda qo’shim cha tarzda tanlangan asar-
ning tartib raqam i ham ko’rsatiladi (raqam lash birdan boshlanadi). Vaqt indi-
katorining holatini o ’zgartirish uchun tavsiyanom aning View (Вид) bandi yoki
A sboblar panelining mos tugm alaridan foydalanish mumkin. O ’z vaqtida bu
tugm alam i tavsiyanom aning View (В и д) bandidagi P anel in stru m e n to v
(Instrum entlar paneli) buyrug’i bilan m os satrgachiqarsa bo’ladi.
C D
P la y e r dasturining oynasida ma’lumotlar zonasi
mavjudligini
tavsiyanom aning View (Вид) bandidagi D isc/T rack info (Сведение о диске и
записы) bu y ru g ’i ta ’minlaydi. Bu zonada:
- ijrochining nomi (A rtist-Испольнитель);
- kom pakt diskning nomi (T itle-Название);
- asam in g nomi va tartib raqami ( T гаск-Запись)
aks ettiriladi.
A gar siz a w a ld a n asarlar ro ’yxatini tuzmagan bo’lsangiz, m a’lumotlar
zonasidan faqat foydalanilayotgan jam lovchining nomi va asam ing raqami
aniqlashingiz mumkin.
K om pyuterda bir nechta CD-ROM jam lovchilari mavjud bo’lganda, ulardan
biriga A r tis t (Иснольнитель) nomli ro ’yxatdan murojaat qilish mumkin.
T r a c k (Запись) ruyhati unga kiritilgan ixtiyoriy asami tezda topish va
tinglash im konini beradi. Bu ro’yxat siz tomondan maxsus tuzilgan b o ’lmasa,
unda kom pakt diskdagi barcha asarlar yozilgan b o ’ladi.
C D P la y e r dasturining qo’shim cha imkoniyatlari:
-R a n d o m T ra c k O rd e r-(I [роизволиый порядок)- asarlam i tasodifiy
tarzda ifodalash (eshittirish);
- C o n tin u o u s Р1ау-(Неирерывное воспроизведение) kom pakt disklam i
uzluksiz eshittirish;
-asarlam ing bosh qismlarini eshittirish (Into Р1ау-Режим ознакомления);
-eshittirish lozim bo’lgan asarlar ro ’yxati va mos ketma-ketlikni belgilash.
Bu im koniyatlam ing birinchi uchtasi tavsiyanomaning P a ra m e tr la r bandi-
ning buyruqlari yoki «Asboblar paneli»dagi mos tugmalar vositasida amalga
oshiriladi.
A sarlar ro ’yxatini shakllash uchun tavsiyanomaning Disk(Disk) bandidan
E d it P lay L ist (О писание диска) b u y ru g ’idan foydalaniladi yoki bir xil nomli
tugm a bosiladi. Natijada muloqot oynasi ochiladi.
Bu m uloqot oynasida quyidagilam i terish lozim:
1. Ijrochi (A rtis t-Испольнитель) nomini ko ’rsatish;
148
2. Kompakt disk (T itle-Название) nomini k o ’rsatish;
3. Kompakt diskdagi asarlar nomini bclgilash yoki o ’zgartirish.
Kompakt diskdagi barcha asarlar ro’yxati A v a ila b le T ra c k s (Запись на
диске) oynasida ifodalanadi. A sar nomini bclgilash yoki o ’zgartirish uchun uni
avval ajratish, key in T ra c k nn (Запись nn) oynasida m os o ’zgartirish va S et
N am e (Задать название) klavishasini bosish kerak.
Kompakt diskdagi asarlar ro ’yxatini qayta ishlashni yakunlagachö Play
List (Список произведений) ro ’yxatidan m antiqiy kom pakt disk hosil qilish
mumkin. Bu ro’yxatda aslida tanlanadigan asarlar m os ketma-ketlikda
ko’rsatilgan bo’ladi. Play List (Spisok vosproizvedeniya) ro ’yxatini o ’zgartirish
uchun quyidagi buyruq tugmalaridan foydalanish m um kin:
A dd (Д о б а в и ть )-A bailable T ra ck s (З а п и с ь н а д и с к е ) ro ’yxatida ajra-
tilgan asarlar Play List (С п и со к во сп р о и звед ен и я ) r o ’yxatiga kiritilnci;
Rem ove (У д а л и ть )- ajratilgan asarlar P lay L is t (С п и с о к воспроиз
ведения) ro’yxatidan o ’chirilsin;
C le a r All (О ч и с т и т ь все)-Play List (С п и с о к восп рои зведени я)
ro’yxati kerakli tartibda shakllantirish m aqsadida to ’la tozalansin;
Reset (C 6poc)-Play List (С п и со к в о с п р о и зв е д е н и я ) ro’yxati asli
holatida, ya’ni A b ailab le T ra c k s (З ап и сь на д и с к е ) ro ’yxati bilan ustma-ust
tushadigan holatiga keltirilsin.
Tinglash vaqtida tovushlar balandligi, balansi va tem brini boshqarish uchun
V iew /C ontrolV olum e (В и д/Г ром кость)
buyrug’i
beriladi
va natijada
М и ксер deb ataladigan ilova (dastur) ishga tushiriladi. Bu dastur va
parametrlami o’m atish uchun ishlatiladigan boshqa usullar quyida tavsiflanadi.
CD Player dasturini O p tio n s/P referen s (П а р а м е т р и ч е с к а я / н астр о й к а)
buyrug’i bilan ochiladigan m uloqot oynasida m uvofiqlashtirish mumkin.
Muloqot oynasidagi uch buyruq quyidagicha talqin qilinadi:
-Stop C D P laying on Exit (за в е р ш и т ь в о с п р о и зв о д е н и е при вы ходе)
dasturdan chiqish bilan kompakt diskni eshittirish to ’xtatilsin. A gar
“bayroqcha” yo’q b o ’lsa, kompakt disk dasturdan chiqilsa ham oxirigacha
eshittiriladi.
-Save S ettings on E xit (С о х р ан и т ь п а р а м е т р ы п р и в м х о д е )-а т а ^ а
oshirilsa, barcha moslashtirishlar keyingi seanslarda ham ishlatiladi, ya’ni
saqlanadi;
-Show to o l T ip s (В ы в о д и ть в ы п л ы в а ю щ и е noACKa3KH)-sichqoncha
k o ’rsatkichi taq alg an d a uskuna tugm alarin in g n o m la ri b ilan
bir vaqtda yoki
izo h larifo d alan ad i.
-In to Play L engh (О зн ак о м и те л ьн о е BociipoH3BeAeHHe)-hisoblagichda
sekundlarda ifodalanadigan, In to Play rejim ida har bir asam i eshittirish uchun
zarurat vaqt saqlanadi.
-D isPlay font (Ш р и ф т ) - sohasi vaqt ko ’rsatkichida kichik (Sm all font -
М елк и й ) yoki katta (L a rg e font - К р у п н ы й ) sriftni tanlash imkonini beradi.
149
Sound R e c o r d e r v o sitasida tovushli W A V -fayllar bilan ishlash
Tovushli fayl o ’z ichida audioma’lumot, ya’ni m usiqiy asar, uning qismi
yoki nutq yozuvini o ’zida saqlaydi. Odatda aksariyat foydalanuvchilar tovushli
fayllarni hosil qilish yoki tahrirlashdan ko’proq ulam i tinglash masalasini o ’z
oldiga qo’yadilar.
Raqamlar ketm a-ketligi shaklida tovushlar yozishning ikki tamoyiliga mos
ravishda ikki turdagi tovushli fayllar mavjud: W A V (W ave form audio-
to’lqinsimon au d io m a’lumotlar) va M ID I fayllar (kom pakt diskda taqlidli
tovushlar inikoslarini raqam lar shaklida saqlaydi). Shu bois W AV faylini
tovush platasiga ulanadigan har qanday manbadan, xususan mikrofon, CD-
ROM jam lovchisi, elektrom usiqiy asbobdan yozib olish mumkin.
Tovush raqam li shaklining sifati ikki k o ’rsatkich: inikoslash razryadligi va
diskretlash zichligiga b o g ’liq.
Inikoslash zichligi - taqlidli tovush signali balandligini ifodalash uchun
ajratiladigan ikkilik razryadlar soniga teng b o ’ladi. U tovushlam i ifodalashdagi
dinamik diapazonni belgilaydi. Odatda 8 va 16 razryadli in’ikoslar uchraydi. 8
razryadli inikoslashda 256 xil tovush balandligi, 16 razryadli inikoslashda esa -
65536 xil tovush balandligi la ’minlanadi. 8 razryadli tovush platalari hozirgi
kun talabiga ja v o b berm aydi.
Diskretlash zichligi taqlidli signalni raqamli shaklga aylantirish zichligini
ifodalaydi.
D iskretlash
zichligi
bevosita
kodlangan
tovushli
signalni
ifodalashdagi yuqori chegaraga bog’liqdir. Yuqori chiziqdagi tovush platalari,
amaliy ehtiyojlam i qondiruvchi 44,1 yoki 48 Kgs zichligida tovushlam i
in’ikoslaydi.
Tovush ifodalovchi m oslamalarning sifati 44,1 Kgs zichlikda 16 razryadli
va diskretlash zichligiga bo g ’liq. A n’anaviy sifat ta’m inlangan holda 1 sekund
davomida tovush ifodalash uchun 176 Kbayt, 1 m inut uchun esa 10 Mbayt
xotira kerak b o ’ladi. B u hisoblar tovush stereofonik va ikki kanaldan uzatiladi
deb faraz qîlgan h o ld a bajarilgan.
Tovushli W A V fayllar .W A V kengaytmasiga ega b o ’lib, raqamlashtirilgan
tovushlami saqlash form ati bilan farqlanadi. Ba’zi formatlar m a’lumotlam i
zichlashtirish
im konini
beradi.
M ID I
qisqartmasining,
ya’ni
M usical
In stru m en ts D ig ita l In te rfa c e (Цифровой интерфейс для музикапьных
инструментов) yozu v in in g m a’nosi - musiqali asboblar uchun raqamli inter-
feysdir. Tovushli M ID I fayl bevosita raqamli shaklga aylantirilgan tovushlam i
emas, balki m usiqa sintezatori uchun rejalashtirilgan k o ’rsatm a (buyruqlam i)
saqlaydi. Ular to v u sh platasiga joylashtirilishi mumkin. Bu yozuvlam ing notalar
bilan taqqoslanishiga m a ’noli o ’xshatma deyish asoslidir. Musiqiy sintezator
q o ’shimcha model b o ’lib, tovush platasida o ’rnatilgan bo’lishi mumkin emas,
ammo u M ID I
fayllam i ifodalash maqsadida esa musiqa sohasidagi
m utaxassislar uchun zaruriy moslamadir. A niqrog’i, bunday fayllami sintezator-
150
larsiz tovushga aylantirish mumkin em as. M IDI fayl sintezator vazifalarini
bajaradigan m axsus ilovalar (dasturlar) vositasida yaratiladi. M IDI fayl
kom pyuterga ulangan elektromusiqiy asbob signallari asosida yoziladi.
W INDOW S da MIDI fayllami hosil qilish im konini beruvchi ilovalar y o ’q.
Tovushli M IDI fayllar turli shakllarda saqlanishi murnkin. Ular asosan .M ID va
| 