45
F=3 deb qabul qilinadi. m va n manba og‘zidan tashlanayotgan gaz – havo
aralashmasi chiqindisi sharoitini hisobga oluvchi o‘lchovsiz koeffitsient.
Koeffitsient quyidagi formula bilan aniqlanadi:
3
34
.
0
1
.
0
67
.
0
1
f
f
m
(3)
f – quyidagi formula bilan aniqlanadi:
T
H
D
W
f
2
2
3
10
(4)
Agar
100
f
bo‘lsa, tashlanmalar sovuq, agar f<100 bo‘lsa, tashlanmalar
qizdirilgan bo‘lib, hisoblash uchun taalluqli (2) va (1) formulalar qo‘llaniladi.
D – tashlanma manbaning diametri, m.
Agar quvur og‘zi to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida bo‘lsa
n koeffitsienti V
m
ga
bog‘liq holda quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Agar
3
.
0
m
V
bo‘lsa, n=3 (7)
Agar
2
3
.
0
m
V
bo‘lsa,
m
m
V
V
n
36
.
4
3
.
0
3
(8)
Agar
2
m
V
bo‘lsa, n=1 (9)
V
m
qizigan tashlanmalar uchun quyidagi formula bilan aniqlanadi:
3
1
65
.
0
H
T
V
V
m
(10)
V
m
sovuq tashlanmalar uchun quyidagi formula bilan aniqlanadi:
n
WD
V
m
3
.
1
(11)
N ta tashlanma manbalari bo‘lsa, C
m
kattaligi qizigan tashlanmalarniki kabi
aniqlanadi:
3
2
T
V
N
H
n
m
F
M
A
С
maх
(12)
Kvadrat yoki to‘rtburchakli truba og‘zining
samarali diametri D
e
quyidagi
formula bilan aniqlanadi:
2
e
D
(5)
bu yerda:
- truba og‘zining uzunligi (m), kvadrat og‘izli manba uchun
B
;
B – manba og‘zining eni (m);
W – gaz-havo aralashmasining manbadan chiqayotgan o‘rtacha tezligi (m/s);
H – tashlanma manbaining yer ustidagi balandligi (m);
∆T – gaz-havo aralashmasining harorati T
g
va
atmosfera havosi harorati T
h
o‘rtasidagi farq; ∆T=T
g
-T
h
V
1
– gaz-havo aralashmasining hajmi, quyidagi formula bilan aniqlanadi (m
3
/s)
W
D
V
4
2
1
(6)
V
H
H
N
D
F
M
A
С
maх
8
3
(13)
46
bu yerda: M – atmosferaga barcha tashlanmalardan tashlanayotgan zararli
moddalarning yig‘indi miqdori (m/s).
V – barcha manbalardan tashlanayotgan gaz-havo aralashmalarining yi’gindi
hajmi (m
3
/s):
V =V
1
∙N (14)
Atmosferaga bitta manbadan tashlanayotgan zararli
moddalarning ruxsat etilgan
tashlanmasi (RET), agar ularning yer ustki qatlamidagi konsentratsiyasi REKdan
oshmasa qizigan tashlanmalar uchun:
n
m
F
A
T
V
H
C
REK
RET
f
3
1
2
(15)
Sovuq tashlanmalar uchun:
D
n
F
A
V
H
H
REK
RET
3
1
8
(16)
bu yerda: C
f
- zararli moddaning atmosferadagi
fon konsentratsiyasi orqali
aniqlanadi, (mg/m
3
).
Qolgan kattaliklar yuqorida keltirilgan formulalar bilan hisoblanadi.
Zararli moddlarning yer ustidagi eng yuqori konsentratsiyasi ko‘rsatkichi, REK
oshishiga olib kelmaydigan bitta tashlanma manbai (quvuri)ning balandligi quyidagi
formula bo‘yicha hisoblanishi mumkin.
Sovuq tashlanmalar uchun:
4
3
1
8
REK
V
F
M
A
H
(17)
Qidirilgan tashlanmalar uchun:
3
1
T
V
REK
F
M
A
H
(18)
