54
1.18-chizma. Tajriba оb’еktining tarkibiy ko‘rinishi.
1 –
atrоf muhit, 2 –
isitiladigan хоna, 3 – bir qatlamli shaffоf tizim, 4 – ikki qatlamli shaffоf tizim
Bir qavatli devor (yuza)dan issiqlik o‘tkazuvchanlik yo‘li bilan o‘tayotgan issiqlik
miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi:
F
t
t
)
(
Q
2
1
(1.14)
Bunda
– moddalarning issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti,
–
jismning
qalinligi,
F
– yuzi,
– issiqlik o‘tish vaqti,
)
(
2
1
t
t
– ikkala yuzadagi haroratlar farqi.
Agar ikkala devor (shisha) o‘rtasida yupqa havo qatlami qolgan bo‘lsa, uning
issiqlik yo‘qotishi
F
t
t
Q
ekv
)
(
'
2
'
1
1
(1.15)
orqali aniqlanadi.
Bu formula
ekv
– issiqlik o‘tkazuvchanlikning ekvivalent
koeffitsienti deyiladi va u
mux
k
ekv
(1.16)
ga teng,
k
– konveksiya koeffitsienti bo‘lib, Grasgof va Prandtel’
doimiy
kriteriylari orqali aniqlanadi.
mux
– havoning issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti,
1
55
– havo qatlamining qalinligi,
2
t
– tashqi yuza (shisha) harorati,
1
t
– ichki yuza (shisha)
harorati.
Odatda gaz yoki suyuq jismlarning konveksiya natijasida qattiq jismlarga issiqlik
berishlari, Nyuton formulasi orqali aniqlanadi, ya’ni
F
t
t
Q
)
(
"
2
"
1
(1.17)
Bunda
– issiqlik berish koeffitsienti,
"
1
t
– harakatlanuvchi havoning harorati,
"
2
t
– qattiq jismning harorati. Ko‘p hollarda qizigan jismlardan havoga konveksiya
yo‘li bilan issiqlik beriladi, bu holda
"
1
"
2
t
t
bo‘ladi.
Issiqlik
berish koeffitsienti
– maxsus kriterial tenglamalar orqali aniqlanadi,
masalan,
9
10
Pr
Gr
bo‘lganda
25
,
0
33
,
0
)
Pr
(Pr
Pr)
(
15
,
0
w
f
Gr
Nu
(1.18)
va
e
Nu
dan aniqlanadi.
Bu yerda:
Nu
– Nussel’t
kriteriysi,
Gr
– Grasgof kriteriysi, Pr – Prandtel’
kriteriysi.
Jismlarning nurlanish yo‘li bilan issiqlik yo‘qotishlari Stefan-Boltsman qonuniga
asoslanadi, ya’ni
4
T
Q
(1.19)
bu yerda
4
2
8
/
10
7
,
5
K
m
W
Texnik hisoblashlarda Stefan-Boltsman qonuni boshqacha ko‘rinishda beriladi:
4
0
100
T
C
Q
(1.20)
Bunda
4
2
8
0
/
7
,
5
10
K
m
W
C
– doimiy kattalik.
Ikkita yuza orasidagi nurlanish yo‘li bilan issiqlik almashish, agar ular absolyut
qora jism bo‘lmasa
56
4
4
0
100
100
T
T
F
C
Q
kel
(1.21)
orqali ifodalanadi. Bu yerda
kel
– sistemaning keltirilgan qoralik darajasi.
