O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi

2.13-jadval.
SI tarkibiga kirmaydigan birliklarning SGS va SGS-Gauss tizimi birliklari bilan bog‘liqliklari.

Kattalik	Birlik nomi	Birlik belgisi	SI dagi qiymati
Energiya	Erg(a)	erg	1 erg = 10−7 J
Kuch	dina(a)	din	1 din = 10−5 N
Dinamik	puaz(a)	P	1 P = 1 din∙s∙sm−2 = 0.1

qovushgqoqlik					Pa∙s
Kinematik qovushqoqlik	stoks		St		1 St = 1 sm2∙s−1 = 10−4 m2 ∙s−1
Ravshanlik Yoritilganlik	stilb(a)		sb		1 sb = 1 kd∙sm−2 = 104 kd m−2
fot		fot		1 fot = 1 kd∙sr∙sm−2 = 104 lks
Tezlanish	gal(b)		Gal		1 Gal = 1 sm∙s−2 = 10−2 m∙s−2
Magnit oqimi	maksvell(c)		Mks		1 Mks = 1 G∙sm2 = 10−8 Vb
Magnti induksiyasi	gauss(c)		G		1 G = 1 Mks∙sm−2 = 10−4 T
Magnit maydon kuchlanganligi	ersted(c)		E		1 E = (103/4π) A∙m−1
(a) Mazkur birlik va uning belgisi, 9-O‘TXK 7-Rezolyutsiyaga kiritilgan (1948; CR, 70 ).
(b) Gal – geodeziya va geofizikada qo‘llanadigan, og‘irlik kuchi ta’sirida yuzaga keladigan tezlanishni ifodalash uchun maxsus qo‘llanadigan birlik.
(c) Ushbu birliklar, SGSning uch o‘lchovlik (elektromagnitik) tizimining bir qismi bo‘lib, tegishli fizik kattaliklardan, soddalashtirilmagan tenglamalr orqali keltirib chiqarilgan. Ulardan foydalanganda, elektromagnit nazariya uchun to‘rtta fizik kattaliklarga asoslangan to‘rt o‘lchovli tizim nuqtai nazaridan keltirib chiqarilgan, soddalashtirilgan tenglamalar bilan ifodlanuvchi muqobil SI birliklaridagi qiymatlarni ham alohida keltirib o‘tish lozimdir. Magnit oqimi Φ hamda, magnit oqimi zichligi B, birliklari SGS tizimida ham, SI tizimida ham o‘xshash tenglamalr bilan shunday tarzda keltirib chiqarilganki, ularning mos birliklarining o‘zaro bog‘liqliklari, jadvaldagi kabi nisbatlarga egadirlar.

5. 
   O‘lchamlar, og‘ishlar va joizliklar to‘g‘risida tushunchalar.
   

Birikma hosil qiluvchi detallar o‘lchamlari bilan xarakterlanadi. O‘lcham – chiziqli kattalik (diametr, uzunlik, balandlik va hokazo)ning qabul qilingan birlikdagi son qiymatidir. Mashinasozlikda o‘lchamlarni millimetrlarda belgilash qabul qilingan.
Teshik tegishli o‘lchamlar lotin alfavitining bosh harflari bilan, valga tegishli o‘lchamlar esa yozma harflari bilan belgilanadi.
Birikmada teshik o‘lchami-D, val o‘lchami esa-d kabi belgilanadi.
Konstruktorlar tomonidan mustahkamlik shartlari asosida hisoblab topilgan va standartlashtirilgan sonlar qatoriga moslab qabul qilingan birikmaning o‘lchami nominal o‘lcham D_n, d_n deb ataladi. Mashinada