137
12.3. Gidrotexnika inshootlarini (GTI) avtomatlashtirish
Suv tarqatishning rostlovchi GTI gidromeliorativ
tizimlari kanallarining ish
rejimlarini iste‘molchiga uzatiluvchi suv srfini rostlashda qo`llaniladi.
Suv olish inshooti (yoki bosh inshoot) sug‘orish tormog‘iga suv olishni rostlab
turish uchun xizmat qiladi. Suv olish inshooti o`zi oqadigan va nasos orqali bo`ladi.
Tarmoqdagi inshootlar kanallardagi suv sarfi va sathini hamda quvurlardagi
bosimni murakkab relef sharoitida tarmoqning ayrim
elementlari bir-biriga
tutashishini suv chiqarishni rostlash uchun xizmat qiladi.
Tarmoqdagi to`suvchi inshootlar magistral kanal bo`limlarida kerakli sathni
ta‘minlash va pastki tarmoqlarga suvni belgilangan aniqlikda yetkazib berishni
amalga oshiradi.
Suvni bo`lib beruvchi inshootlar ularga
berilgan suvni belgilangan
miqdorda ajratib bir necha kanallarga bo`lib beradi.
Suvni tukish inshootlari kanallarda suv ko`payib ketganda ortikcha suvni
chiqarib tashlash yoki sug‘orish tarmog‘ini to`liq bo`shatish yoki sug‘orish
tarmog‘ini to`liq bo`shatish uchun qo`llaniladi.
Tekis to`siqli GTI uzoq vaqtlardan boshlab qo`llab kelingan va ular xozirgi
kunda ham keng tarqalgan. Shu bilan birga turli ko`rinishlarga ega bo`lgan
to`sqichlar ham qo`llab kelinyapti. Tuskichlarni tanlash
asosan ularning asosiy
tavsifnomalari orqali amalga oshiriladi.
Avtomatlashtirilgan tizimlardagi to`sqichlar mahsus rostlash xususiyatiga
ega bo`lishi va ekspluatatsiya sharoitlariga javob berishi kerak. Avtomatlashtirilgan
to`sqich eng avval yuqori ishonchlilikka ega bo`lishi kerak.
shu jumladan ular
masofadan boshqariluvchi ko`tarish mexanizmlari va telemexanik boshqaruv,
telenazorat, teleo`lchov vositalari bilan ta‘minlashni
zarur suvni hisobga olish
uchun datchiklar va kontrol o`lchov asboblari o`rnatilishi kerak.
GM tizimlarida 2 m/s gacha ish unumdorligiga ega bo`lgan tekis to`sqichlar
keng tarqalgan. Lekin bunday to`sqichlarni elektirlashgan ko`tarma mexanizmlar
bilan dispetcher boshqaruvi sharoitida qo`llash ularni yetarli darajada ishonchli
emasligini ko`rsatadi. Buning sababi qurilishi montaj
ishlarini olib borishda
mexanizmlarga chetga chiqishlar yuzaga keladi. Bundan tashqari pazlarga turli
suzuvchi predmetlar kirib qolishi ham ularga to`xtab
qolishiga olib kelishi
mumkiin.
Shunday qilib ish sharoitiga ko`ra sirpanuvchi to`sqichlar yuqori
138
ishonchlilikka ega emasligi ko`rinadi. Ularning o`rniga g‘ildirakli to`sqichlarni
qo`llash mumkin, lekin bu holda ularning g‘ildiraklarini
ifloslanishdan himoya
qilish zarur ularning tayyorlash ham murakkabroq bo`lgani uchun qimmatroq
turadi.
