O’zbekisтon respublikasi oliy va o’rтa maхsus

169 
12.2.-jadval 
Elektr 
motor 
turi 
Elektr motori 
markasi 
Quvvat, 
kVt 
Aylanish 
chastotasi, 
min
-1
Stator 
toki, A 
KPD, 
% 
cos

I
i.t
, 
I
nom
M 
AV-042-4 
0,03 
1300 
0,17 
43 
0,64 
3 
A 
AOL11-4F3 
0,12 
1400 
0,45 
58 
0,72 
4 
AOL12-4F3 
0,18 
1400 
0,6 
62 
0,74 
4 
B 
AOLS2-11-4F2 
0,6 
1300 
1,8 
66 
0,76 
7 
AOLS2-21-4F2 
1,3 
1300 
3,5 
70 
0,8 
7 
V 
AOLS2-31-4F2 
3 
1350 
7,3 
76 
0,82 
7 
AOLS2-32-4F2 
4 
1350 
9,4 
78 
0,83 
7 
G 
AOLS2-32-4F2 
4 
1350 
9,4 
78 
0,83 
7 
AOS2-42-4F2 
7,5 
1300 
15,8 
80 
0,9 
7 
D 
AOS2-424F2 
7,5 
1300 
15,8 
80 
0,9 
7 
Nasos stansiyalarini avtomatik boshqaruv tizimida qo`llanuvchi 
kontrollerlar.
 
―Kontroller‖ so`zi ingliz tilidagi ―control‖ (boshqaruv ) so`zidan 
olingan , lekin bu so`z rus tilida ―kontrol‖ – hisobga olish, tekshirish, nazorat 
ma`nosini bildiradi. Avtomatlashtirish tizimlarida datchiklardan olingan 
axborotlardan foydalangan holda va uni ijro mexanizmiga uzatish orqali ma`lum 
algoritmga ega bo`lgan fizik jarayonlarni boshqaruvchi qurilma kontroller deb 
yuritiladi.
 
Birinchi kontrollerlar 60- va 70- yillarda avtomobil sanoatida yig`ish 
liniyalarini avtomatlashtirish uchun qo`llanila boshlandi. Bu vaqtda komp`yuterlar 
juda qimmat bo`lganligi uchun kontrollerlar qattiq mantiq asosida , ya`ni uskunaviy 
dasturlash asosida qurilar edi, bu esa arzonga tushardi. Lekin bir texnologik 
liniyadan ikkinchi liniyaga o`tkazish uchun boshqa yangi kontrollerni ishlab 
chiqishni talab qilardi. Shuning uchun ulardan so`ng yangi kontrollerlar ishlab 
chiqildi va ularning ish algoritmi ni o`zgartirish rele sxemalariga ulash yordamida 
engillashtirildi. Bunday kontrollerlar programmalashtirilgan logik kontrollerlar 
(PLK) nomini oldi va bu termin hozirgi kungacha saqlanib kelmoqda. Hozirgi 
kunga kelib yuqori darajadagi aniqlikda ishlovchi komp`yuter dasturlari ishlab 
chiqilganini hisobga olinsa , rele logikasi tiliga o`xshaydigan maxsus vizual

170 
dasturlash tillari mavjud. Hozirda bu jarayon IEC* (MEK) 1131-3 xalqaro 
staandarti yaratilishi bilan yakunlandi, keyinroq u MEK 61131-3 bilan nomlandi.
MEK 61131-3 standarti texnologik dasturlashning 5 xil tilini o`z ichiga oladi, 
bu esa kontrollerlar yordamida tizimlarni qurishda mutahassis dasturchilarni talab 
etmaydi.
Katta quvvatli va arzon mikrokontrollerlarni ishlab chiqarilishi hisobiga
1972 yilda PLK bozori to`xtovsiz eksponensial ravishda o`sib bordi va 1978 yildan 
1990 yilgacha 80 mln. dollardan 1 mlrd. Dollargacha oshdi va 2002 yilga kelib 1,4 
mlrd.dollarni tashkil etdi. Hozirgi kunga kelib PLK dunyo bozori o`sishda davom 
etyapti, lekin endi turli tizimli integratorlarni paydo bo`lishi ularni o`sishini 
sekinlashtiridi. 
PLK texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda ishlab chiqarishning 
barcha sferasida qo`llaniladi : masalan, avariya holatlarida himoya va signallash 
tizimlarining barcha ko`rinishlarida, ma`lumotlarni yig`ish va arxivlash uchun, 
medisina qarilmalarida, robotlarni boshqarishda, aloqa tizimlarida, mahsulotlarni 
tekshirishni avtomatlashtirish, sanoat, qishloq va suv xo`jaligi ob`ektlarini 
avtomatlashtirishda . 
Xozirgi kunda Rossiya bozorida chet el firmalarining kontrollerlari mavjud, 
ulardan : Mitsubisi, ABB, Schneder Elektric, GE Fanic. Shu bilan birga Rossiya 
firmalarida ishlab chiqarilayotgan NIL AP, ―Tekon‖, ―Fastvel‖, DEP, ―Oven‖, 
―Elemar‖, ―Emikon‖ va bosh. dunyo stardarti bilan ishlab chiqarilyapti. 

Download 3,59 Mb.