O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim
Moliyaviy va boshqaruv tahlili Vahabov A V va boshq ЮЛДАШ 61e49
I
chizma. Sotish shakllari bo‘yicha narxlarning shakllanishi. Mahsulot sotish hajmiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash uchun tovar balansini tuzamiz. Tovar balansi ko‘rsatkichlari tayyor mahsulot harakati nomli ma’lumotnomadan olinadi. Bu hisobot shaklida tayyor mahsulotning yil boshiga, yil oxiriga bo‘lgan qoldig‘i, ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti hamda sotilgan mahsulot ulgurji bahoda va ishlab chiqarish tannarxida ifodalangan. Tovar balansi quyidagi formula orqali aniqlanadi. Yb+T=ST+YoBunda: Yb – tayyor mahsulotning yil boshiga qoldig‘i T – ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti St – sotilgan mahsulot hajmi Yo – tayyor mahsulotning yil oxiridagi qoldig‘i. jadval Mahsulot sotish hajmiga ta’sir etuvchi omillar tahlili (ming so‘mda)
Mahsulot sotish hajmi 280380 ming so‘mni tashkil etib rejaga nisbatan 19926 ming so‘mga ortgan. Sotish hajmiga quyidagi omillar ta’sir etgan. St=Yb+T-YoTayyor mahsulotning yil boshiga bo‘lgan qoldig‘ini o‘zgarishi. Ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti. Tayyor mahsulotning yil oxiriga bo‘lgan qoldig‘ini o‘zgarishi. Sotish hajmiga ta’sir etuvchi omillardan ikkitasi, ya’ni tayyor mah- sulotning yil boshiga qoldig‘i (Yb) va ishlab chiqarilgan mahsulotning rejaga nisbatan o‘zgarishi bevosita va bilvosita ta’sir etadi. Bu ko‘rsatkichlarni (Yb,T) ortishi sotish hajmini ham ortishiga, rejaga nisbatan kamayishiga olib keladi. Yil oxiridagi (Yo) tayyor mahsulot sotish hajmiga teskari ta’sir etadi, ortishi sotish hajmini kamayishiga, kamayishi sotish hajmini ortishiga olib keladi. Yil boshidagi tayyor mahsulot qoldig‘ining rejaga nisbatan 196127 ming so‘mga ortishi tufayli sotilgan mahsulot shu summaga ko‘paydi. Bu omilning hissasi 29,15 % (196127x100:672889) ni tashkil etadi. Ishlab chiqarilgan tovar mahsulotini rejasi 118,81 % ga bajaril- gan, ya’ni rejani 18,81 % ga ortig‘i bilan bajarilishi tufayli mahsulot haj- mi 398392 ming so‘mga ortgan. Shu summaga sotilgan mahsulot hajmi ham ko‘paygan. Yil oxiridagi tayyor mahsulot qoldig‘i rejadagi 117894 ming so‘mdan haqiqatda 39524 ming so‘mga qadar, ya’ni 78370 ming so‘mgacha kamaygan. Bu foiz hisobida 11,65 % (78370x100:672889) ni tashkil etadi. Yil oxiridagi qoldiqning kamayishi tufayli realizatsiya hajmi 78370 ming so‘mga ko‘paygan. jadval Omillar ta’sirining natijalarini quyidagi jadvalda umumlashtiramiz
Yuqorida qayd etilgan omillardan tashqari sotish rejasining baja- rilishiga mahsulot sifatini rejaga nisbatan o‘zgarishi, assortimentni belgilangan rejaga nisbatan o‘zgarishi, ishlab chiqarish maromiyligini buzilishi, bozordagi talab va taklifning o‘zgarishi, o‘rindosh tovarlarning bozordagi hajmi va ularning bahosini o‘zgarishi, mahsulotning qadoq- lanishi hamda tashqi ko‘rinishi ta’sir etadi. Sotish hajmini tahlilining xotima qismida ishga solinmagan ichki imkoniyatlar hisobiga mahsulot hajmini oshirish imkoniyatlari aniqlan- mog‘i lozim. Ishga solinmagan imkoniyatlar sotish hajmini oshirishga, foyda va rentabellikni ko‘paytirishga qaratilmog‘i lozim. Belgilanadigan tadbiriy choralar korxonaning barcha bo‘g‘inlarini o‘z ichiga olishi kerak, ya’ni ishlab chiqarish, moliyaviy holat, moliyaviy natijalarni samaradorligini oshirishga qaratilmog‘i lozim. Mahsulot sotish hajmini oshirish rezervlari tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin: raqobatbardosh, yuqori talabga ega bo‘lgan mah- sulotlarni ko‘plab ishlab chiqarish, tayyor mahsulot qoldig‘ini belgilangan me’yor darajasida saqlash, sifatsiz mahsulotlarni arzonlash- tirilgan narxlarda realizatsiya qilish, ishlab chiqarishni bir maromda tashkil etish, ombordagi tayyor mahsulot kamomadini (inventarizatsiya natijasiga ko‘ra) undirib olish, mahsulot sifatini oshirish va h.k. Tahlil natijalariga ko‘ra korxona mahsulot sotish hajmini oshirish imkoniyatlariga ega. Mavzu bo‘yicha tayanch iboralar:ishlab chiqarish hajmi; mahsulot nomenklaturasining tavsifi; mahsulot assortimentining tavsifi; mahsulot assortimentini tahlil etish uslublari; mahsulot tarkibidagi strukturaviy o‘zgarishlarni aniqlash uslublari; ishlab chiqarish maromiyligi; ishlab chiqarish maromiyligini buzilish sabablari; maromiylikni korxona iqtisodiy ko‘rsatkichlariga ta’siri; mahsulotlar ishlab chiqarishga ta’sir etuvchi omillar tasnifi; tadbirkorlik omili; mehnat omili; tovar-moddiy zaxiralar bilan ta’minlanganlik omili; asosiy vositalar bilan qurollanganlik omili. sotish hajmi; sotish hajmiga ta’sir etuvchi omillar tahlilining uslublari; mahsulot yetkazib berish va sotish shartnomalari; shartnoma bajarilishini tahlil etish usullari; sifat ko‘rsatkichlari tahlili; mahsulot sifatini tahlil etish uslublari; reklamatsiya to‘g‘risida tushuncha. Takrorlash uchun savollar:Xo‘jalik subyektlarining mahsulot ishlab chiqarish hajmlarini tahlil etishning ahamiyati nimalarda ko‘rinadi? Mahsulot ishlab chiqarish hajmlarini o‘rganishda tahlilning asosiy vazifalari nimalardan iborat bo‘ladi? Qanday axborot manbalaridan foydalaniladi? Mahsulot hajmini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimini ifodalab bering? Yalpi tovar mahsuloti deganda nimani tushunasiz? Mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi va uning dinamikasi qanday tahlil etiladi? Mahsulot nomenklaturasi va assortimenti qanday tahlil etiladi? Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligi nima? Mahsulot (ish, xizmat)larning sifatsizligidan ko‘rilgan zarar qanday tahlil etiladi? Maromiylikning buzilishiga nimalar sabab bo‘ladi? Mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’sir etuvchi omillarni ko‘rsatib bering? Korxonalarda mahsulot sotish hajmi qaysi ko‘rsatkichlar orqali ifodalanadi? Mahsulot sotish hajmini tahlil etishda boshqaruv tahlilining asosiy vazifalari nimalardan iborat? Mahsulot sotish hajmiga tovarlar strukturasining o‘zgarishi qanday ta’sir etadi? Mahsulot sotish hajmining reja bajarilishi va ularning dinamik o‘zgarishlari oylar bo‘yicha qanday tahlil etiladi? Mahsulot sotish hajmining o‘zgarishiga qanday omillar ta’sir etadi? Mahsulot sotish bo‘yicha shartnoma majburiyatlarining bajarilishi qanday tahlil etiladi? Shartnoma majburiyatlarining bajarilmasligiga qanday omillar ta’sir etadi? Mahsulot sifati qanday tahlil qilinadi? Mahsulot sotish hajmini oshirish imkoniyatlarini ko‘rsatib bering. Download 1,74 Mb.
|
Bosh sahifa
Aloqalar Bosh sahifa O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||