Ish haqi fondidan foydalanish tahlili
Moliyaviy va boshqaruv tahlili Vahabov A V va boshq ЮЛДАШ 61e49
Izoh: Mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi – 116, 15 % jadval ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, biz tahlil qilayotgan xo‘jalik subyektida o‘rganilayotgan davrda ishchilarning ish haqi fondidan rejaga nisbatan 88897 ming so‘m ortiqcha sarfga yo‘l qo‘yilgan. Mahsulot ishlab chiqarish hajmini o‘sishini hisobga olgan holda esa 73446 ming so‘m ortiqcha sarfga yo‘l qo‘yilgan. Ish haqi fondini mutlaq farqi mahsulot ishlab chiqarish hajmini o‘sishi hamda 1 ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ish haqini rejaga nisbatan ortishi bilan izohlanadi. Ishchilar sonini nisbatan 118 kishiga qisqarishi ish haqi fondidan 18288 ming so‘m miqdorida iqtisod qilinishiga olib keldi. Tahlil davomida har bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ish haqi rejaga nisbatan 153068 so‘mga o‘sish sabablari aniqlanadi. O‘rtacha yillik ish haqini ortishi ishchini mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha belgilangan normani ortig‘i bilan bajarishi, hamda ish haqi tarkibidagi unumsiz xarajatlar mavjudligi tufayli yuz beradi. Bundan tashqari bir ishchining o‘rtacha yillik ish haqining o‘zgarishi hisobiga ishchilarning ish haqi fondiga 91688 ming so‘mlik ta’sir etgan. Korxonada joriy yilda ishchilarning moliyaviy ahvoliga bir qadar e’tibor kuchayganligini hamda ularning moddiy holati yaxshilanganligini ko‘rishimiz mumkin. Material xarajatlariga «sarf me’yori» va «material bahosi» o‘zgarishi ta’sirining tahliliIshlab chiqarish xarajatlarining tarkibida asosiy ulushni bevosita material xarajatlari tashkil etadi. Ularning salmog‘i ayrim sanoat korxonalarida salkam 60-80 % tashkil etadi. Shu jihatdan, material xarajatlarining o‘zgarishi va o‘zgarish sabablarini o‘rganishdagi muhim vazifa, ularni (mahsulot hajmining kamayishiga yo‘l qo‘ymagan holda) iqtisod qilish va ulardan samarali foydalanishdir. Yengil sanoatda mahsulot tannarxida materiallar xarajati yuqori salmoqqa (60-80 %) ega. Shu bois tannarxni pasaytirish rezervlarini aniqlash maqsadida material xarajatini rejaga nisbatan o‘zgarish sabablari aniqlanmog‘i lozim. Tahlil uchun kerakli ma’lumotlar «Mahsulot kalkulatsiyasi»dan olinadi. Bu hisobot shaklida mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun sarflangan materiallar turlari, ularni miqdori, material bahosi keltirilgan. Mahsulot birligi uchun sarflangan materiallar xarajatini aniqlash uchun mahsulot birligiga sarflangan materiallar miqdorini material bahosiga ko‘paytirish lozim. Tahlil etishda haqiqiy materiallar xarajati reja bilan taqqos- lanib ular o‘rtasidagi farqiga quyidagi omillar ta’siri hisoblanadi. Materiallar miqdorini o‘zgarishi (sarf me’yori). Materiallar bahosini o‘zgarishi (bahoni o‘zgarishi). Bu omillarni materiallar xarajatiga bo‘lgan ta’sirini zanjirli bog‘lanish usuli orqali aniqlash mumkin. Buning uchun materiallar xarajati 3 xil ko‘rinishga ega bo‘lishi lozim. Rejadagi materiallar xarajati (rejadagi sarf me’yori rejadagi bahoda). Haqiqiy materiallar xarajati ( haqiqiy sarf me’yori haqiqiy bahoda). Shartli material xarajati (haqiqiy sarf me’yori rejadagi material bahosi bo‘yicha). Har 3 ko‘rsatkichni bir-biri bilan taqqoslash orqali materiallar xara- jatiga sarf me’yorini hamda material bahosining o‘zgarishini ta’siri hi- soblab topiladi. Materiallarning o‘rindosh qiymatlari bilan almash- tirilishi va hokazo omillar ta’siri ham, albatta, ushbu ikki omil ta’sirida hisob-kitob qilinadi. Omillar ta’sirini aniqlashda iqtisodiy tahlilning bog‘lanish va aloqadorlik uchun mos bo‘lgan usullari qo‘llaniladi. Material xarajatlar mahsulot hajmining o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi o‘zgaruvchan xarajatlar hisoblanadi. Shu sababli ularning o‘zgarishini o‘rganishda, albatta, o‘zaro aloqadorlik darajasiga ham ahamiyat berish talab etiladi. Bunda har bir so‘mlik mahsulot hajmiga to‘g‘ri keladigan yoki ishlab chiqarish xarajatlarining material sig‘imi ko‘rsatkichlariga muhim e’tibor berilishi lozim. Material xarajatlar o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarning bir necha jihatini keltirish mumkin, lekin hisob-kitob qilinadigan ikki omilni farqlash lozim. Bular, material xarajatlar sarf me’yori hamda material xarajatlar bahosining o‘zgarishidir. Barcha omillar ta’sirini shu ikki omil vositasida hisoblash mumkin. Bu yerda me’yor o‘zgarishiga miqdoriy birlik, baho ta’sirini esa sifat birligi deb qaralishi ham mumkin. jadval Download 1,74 Mb.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||