O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi a. A. Safoev, E. A. Normatov, I. Ya. Rajabov

92 
S
t
=t vaqtni biror holatiga mos keluvchi tasodifiy bo„lmagan qo„shiluvchilar 
yig„masi. 
Gaus va teng ehtimollar qonunlari kompozitsiyasi tashqil etuvchi har bir 
qonunlarni yakuniy taqsimotga ta‟sir ko„rsatish darajasiga bog„liq holda turli 
shakldagi taqsimlanish egrilarini yaratadi. 
)
(
t
а
funksiyasi ishlov berish turi aniqligiga bog„liq 

va L
o„r
ko„rsatkichlariga 
ega Gaus qonuni va yoyilish maydoni kattaligiga jarayon tezligi va davomliligi ta‟sir 
ko„rsatuvchi va l=(b-a)/2 ko„rsatkichli kesuvchi asbob eyilgan holda solishtirma 
yoyilish 
va 
kesish 
davomliligi bilan aniqlanadi, ehtimollar qonuni bilan 
shakllantiriladi. Shunday qilib, 
)
(
t
а
funksiyasini o„rta kvadratik 

og„ishli egrisi 
cho„qqisini vaqt ichida teng ehtimollar qonuni egrisini 2L ko„rsatkichi kattaligiga bir 
maromda siljishi natijasi deb qarash mumkin. 
2.31-rasm 
)
(
t
а
egrisi keltirilgan va u t vaqtni ma‟lum payti quyidagi formula 
bilan ifodalanadi: 
)
2
/
)
(
2
2
2
1
)
(



t
о
С
а
х
е
t
а



2.31-rasm. a(t) funksiyasi egrisi 
Bu erda: 
)
(
t
а
funksiyasini shakllantiruvchi Gausli taqsimlanishi o„rta kvadratik 
og„ishi: 
0
а
-boshlang„ich vaqt paytidagi o„lchamni o„rta arifmetik qiymati. 
)
(
t
а
funksiyasini o„rta kvadratik og„ish 
а

quyidagicha aniqlanadi. 
а
а
2
3
1
1






93 
)
(
t
а
funksiyasini egrisi shakli l ni Gausni o„rta kvadratik og„ishi 

ga nisbati 
bilan aniqlanuvchi 
а

ko„rsatkichiga bog„liq bo„ladi: 


/
l
а

O„lchamlarni 
)
(
t
а
funksiyasi bo„yicha taqsimlanishida o„lchamlarni w yoyilish 
maydoni 
a

ko„rsatgichiga quyidagicha bog„liq: 
a

3 
4 
10 
24 
w
4,74
a

4,14
a

3,76
a

3,56
a

Nuqtali diagrammalarni tuzishni nazarda tutadigan usul bu kamchilikka ega 
emas, bunda ishlov berilayotgan detalni o„lchamlarini o„z garishini, ularga ishlov 
berish ketma-ketligiga mos holda, grafik tarzda ifodalaniladi[7]. Ishlov berishni 
taxminiy aniqligini bir xil sharoitlarda ishlov berilgan detallar partiyasi uchun eyilish 
egri chizig„iga asoslangan holda aniqlash ishlov berishni ketma-ketligini aks 
ettirmaydi. 
Bunday diagrammani qurish uchun absisa o„qi bo„yicha ma‟lum ketma-ketlikda 
ishlov berilayotgan detallar tartib nomerlari belgilanadi, ordinata o„qi bo„yicha esa 
ishlov berish natijasida olinadigan o„lchamlar belgilanadi (2.32 – rasm). 
2.32 – rasm. Nuqtali diagramma. 

Download 8,1 Mb.