11
bo‘lgan kompaniyalarni yaratuvchi turli xil asbob va metodlarning
majmuidir.
Nazorat va muqokama uchun savollar
1. Maqsadli kontakt auditoriyasini aniqlash.
2.Kommunikatsiya maqsadini aniqlash.
3.Murojaatnomani yaratish.
4.Kommunikatsiya kanallarini tanlash.
5.Siljitish uchun ajratilgan umumiy byudjetni aniqlash.
6.Siljitishning aralash vositalari tug‘risida qarorlar qabul qilish.
7.Siljitish natijalarini baholash.
8.Marketing kommunikatsiyalari kompleksini amalga oshirishni
boshharish va ushbu jarayonni muvofiqlashtirish.
3 - mavzu. Sotishni rag‘batlantirish
Sotishni rag‘batlantirish - marketing kompaniyalarining asosiy
elementi bo‘lib, iste’molchilar va savdo korxonalariga
ayrim tovar va
xizmatlarni sotishni tezlashtirish va ko‘paytirishga xizmat qiluvchi turli hil
asosan qisqa muddatli uyg‘otuvchi vositalarni qo‘llashni ko‘zda tutadi.
Reklama tovarlarni xarid qilish uchun asosni taklif etsa, sotishni
rag‘batlantirish esa uni rag‘batlantiradi. Sotishni rag‘batlantirish
iste’molchilarni rag‘batlantirishning turli hil vositalarini o‘z ichiga oladi.
Jumladan, namunalarni tarqatish, kuponlar,
kompensatsiya, bahoni
tushirish, mukofotlar, sovg‘alar, mijozlarni taqdirlash, tekin sinab
ko‘rishlar,
kafolatlar taklif qilish, ma’lum sharoitlarda sotish, kesishgan
(hamkorlikdagi) rag‘batlantirish, sotish joylarida namoyish etish. Savdoni
rag‘batlantirish o‘z ichiga quyidagilarni oladi: baholarni tushirish, reklama
va namoyish qilish tashlamalari, tekin tovarlar. Ishbilarmon hamkorlar va
sotish xizmati xodimlarini rag‘batlantirish o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
savdo ko‘rgazmalari va konferensiyalari, savdo
vakillari musobaqalari va
maxsus reklama.
Sotishni rag‘batlantirish reklama bilan birgalikda foydalanilganida
samarali hisoblanadi.
Sotishni rag‘batlantirish vositalari ularning o‘ziga hos vazifalariga
ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Savdo sohasi rag‘batlantirishdan yangi
xaridorlarni jalb qilish, doimiy mijozlarni
taqdirlash va tasodifiy
xaridorlarni yani bir xarid qilish uchun ilhomlantirish uchun foydalanadi.
12
Tovarni “sinash” uchun xarid qilmoqchi bo‘lgan yangi iste’molchilar
quyidagi uch guruhga bo‘linadi:
-
odatda shu toifadagi boshqa tovar markasini xarid qiluvchilar;
-
boshqa toifadagi tovarlarni xohlovchilar;
-
o‘zxohishini tez-tez o‘zgartirib turuvchilar.
Sotishni rag‘batlantirish va reklamani birgalikda qo‘llashning jiddiy
muammolaridan biri bo‘lib, kompaniyaning qisqa muddatli va uzoq
muddatli maqsadlari o‘rtasidagi balanslashganlikni aniqlash hisoblanadi.
Reklama savdo markasiga bo‘lgan uzoq muddatli moyillikning
shakllanishiga ta’sir ko‘rsatadi, lekin markaga bo‘lgan xohish bo‘yicha
sotish rag‘batlantirishni susaytirish masalasi ochiqligicha qoladi.
Marakaga bo‘lgan qiziqishni faqat bahoni tushirib sotish, kuponlar,
mukofotlar orqalirag‘batlantirish iste’molchilar ko‘z o‘ngida
taklif
etilayotgan tovarni qadrsizlantirishi mumkin. Shuning uchun baho
bo‘yicha rag‘batlantirish (bunda markaga bo‘lgan qiziqish davriy tarzda
chakana baholarni pasaytirish orqali ushlab turiladi) va qo‘shimcha
ustunliklarni rag‘batlantirish (bunda savdo markasi ovozasini “imijini”
yaxshilashga e’tibor beriladi) o‘rtasidagi farqni ajratish lozim.
Sotishni rag‘batlantirish bo‘yicha vazifalarni qo‘yish ma’lum bir
tovar marketingi vazifalariga asoslanuvchi siljitish bo‘yicha keng
masalalardan kelib chiqadi. Sotishni rag‘batlantirish bo‘yicha aniq
vazifalar
maqsadli
bozorga
bog‘liq
bo‘ladi.
Iste’molchilarni
rag‘batlantirish vazifalariga katta partiyadagi tovarlarni xarid qilishni
rag‘batlantirish, yangi mijozlarni va raqobatchi tovar markalarini xarid
qiluvchi xaridorlarni jalb qilish kiradi.
Tashqi muqitning siyosiy-huquqiy omillari
qatoriga quyidagilar
kiritiladi:
qonunchilik;
moliya-kredit siyosati;
siyosiy tizimning barqarorligi;
ijtimoiy dasturlar;
mintaqaviy mojarolar.
Marketing faoliyatiga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy iqtisodiy omillarni
yoritib bering.:
Makromuhitning ilmiy-texnik omillarini yoritib bering.
Marketing faoliyatiga ta’sir ko‘rsatuvchi madaniy omillar tarkibini
keltiring. Quyidagilar marketingning tabiiy-iqlimiy omillari hisoblanadi:
So‘nggi yillarda quyidagi kabi ekologik omillar tobora dolzarb
ahamiyat kasb etmoqda.,
13
Korxonalar faoliyatiga qanday demografik omillar ta’sir
ko‘rsatadi.
