O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti




Download 3,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/185
Sana18.05.2024
Hajmi3,18 Mb.
#241922
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   185
Bog'liq
2018-yil. s.muhamedova. oquv qollanma 0

 
7.3. Seteratura 
Filologiyadagi eng katta yutuq – seteraturadir, ya’ni internet 
tarmog‘ida vujudga kelgan va unda o‘qish uchun yo‘naltirilgan 
adabiyot vujudga keldi. Seteratura adabiyot va internetning o‘zaro 
aloqasi va faoliyati natijasida yuzaga kelgan tushuncha hisoblanadi. 
96


Keng ma’noda uning predmeti – adabiy matnlardir, ularni mualliflar 
tarmoqlar jurnallari va nashrlarida joylashtirib boradilar. Setevaya 
literatura (seteratura) — bu tushuncha hozirda Internet tarmog‘ida 
mavjud bo‘lgan badiiy asarlarga ham ishlatilmoqda. Internet bosma 
nashrlarda mavjud bo‘lmagan bir nechta imkoniyatlarni muallifga 
taqdim qiladi, bular: 

Matnning bir chiziqli emasligi: giperssilkalar sababli 
o‘quvchi matn bo‘yicha o‘z harakat traektoriyasini chizishi mumkin 
bo‘ladi; 

Matnning interaktivligi: muallif o‘quvchilarga mavjud 
matnga o‘zgarishlar kiritish imkonini berishi mumkin; 

Matnning multimedialigi: internetdagi matnga ovozli 
fayllarni, animatsiyali tasvirlarni osonlik bilan qo‘yish mumkin. 
Internetda bugungi kunda eng keng va ko‘p tarqalgan janrlar 
bo‘lib prozaik miniatyura, esse va adabiy kundaliklar hisoblanadi. 
Seteratura haqida “Vikipediya”da Dirdina A.A., Kuranova A.O. 
««Сетевая литература: потенциал и тенденции развития» 
maqolasi, 
shuningdek, 
A.L.Tarankov, 
V.Solenskiy, 
I.S.Skoropanovalarning maqolalari yozilgan. 
Adabiyot va informasion texnologiyalarning o‘zaro aloqasi 
tufayli quyidagi “mahsulotlar”ga ega bo‘lish mumkin: 
1)
elektron kitoblar ( Word, Pdf formatida saqlangan); 
2)
elektron 
ensiklopediyalar 
(masalan, 
Кругосвет, 
Википедия); 
3)
elektron kutubxonalar (Максим Мошков); 
4)
yosh mualliflar uchun elektron portal (masalan, proza.ru, 
poeziya.ru va b.); 
5)
seteratura. 
Seteratura bugungi kunda keng tarqalgan bo‘lib, uning tarixi 
1994- yilga borib taqaladi. Birinchi rus adabiy veb-jurnali 1994- 
yilda Leonid Delitsin tomonidan tashkil qilingan edi. Ammo rus tilli 
seteraturaning 
boshlanishi 
sifatida 
1995-yilning 
10-oktabri 
hisoblanadi, bunda Roman Leybov o‘zining “Roman” gipertekstli 
loyihasiga start bergan edi. Seterator Aleksey Andreev Internetda 
«Cетера. Манифест Сетевой литературы, или личный опыт 
поэтической независимости» maqolasini e’lon qildi, bunda u 
seteraturaning asosiy janr va uslubiy xususiyatlarini ochib berishga 
harakat qilgan. Ulardan ayrimlari: 
97


1.
Tarmoqdagi muallif erkin ravishda o‘z asarini nashr qilishi 
mumkin, bunda u bosma nashr bilan bog‘liq harajatlarni chetlab 
o‘tadi. 
2.
Anonimlikni saqlashi mumkin. 
3.
Eng muhimi, aniq va tezkor qayta aloqaning mavjudligi. 
4.
Tarmoq seminarini tashkil qilish, unda asar haqidagi fikrlarni 
o‘rtoqlashish mumkin. Dunyoning har bir chekkasidan fikr keladi. 
5.
Nihoyat, tarmoqqa xos spesifik xususiyatlar: 

gipertekstuallik, ya’ni elektron matnlarni gipermurojaatlar 
orqali bir-biri bilan ulash, shuningdek, ularni noverbal ma’lumotlar - 
rasmlar, rang, ovoz bilan to‘ldirish; 

kollektiv ijod – dastlabki matnni palimpsestga aylantirish 
imkoni, unda ko‘plab syujet va obraz chiziqlari bo‘ladi; 

ishning dinamikligi, uning o‘yin xarakteriga egaligi. 
Ayniqsa, buni «Живой журнал» saytida kuzatish mumkin. Yaqinda 
bu kabi saytlarning reytingi tekshirib ko‘rilgan. Tarmoqda va bosma 
nashrlarda mashhur adabiyotshunos Maks Fray Runet mualliflarining 
ommaviyligi reytingini tuzdi, birinchisi – o‘ziniki, ikkinchisi – ovoz 
berish orqali. Reytingi yuqorilari sifatida: Nikolay Baytov, Roma 
Voronejskiy, Danila Davidov, Maksim Kononenko, Anton Nikitin, 
Oleg Postnov, Vladimir Puziy, Aleksandr Romadanov, Kira 
Tenisheva, Konstantin Shapovalov, Meri i Persi Shelli, Bayan 
Shiryanov, Linor Goralik, Aleksroma, Valeriy Segal, Aleksey 
Andreev, Sanches, Mixail Berezin, Dmitriy Kovalenin, Olga 
Rodionovalar qayd etildilar. Ularning ismi ko‘proq «Русский 
журнал»da ham tilga olinadi, yoki ukrainalik adabyotshunos Yuriy 
Andruxovich tomonidan tashkil qilingan “Потяг” veb-almanaxida 
ham bu ismlar juda mashhur. 
Kiberatur asarlar mualliflari multimedia imkoniyatlaridan keng 
foydalanishadi, matn, grafika, ovoz, animatsiya, videoni bir 
butunlikka aylantirishadi. Kiberaturaning eng muhim elementi 
sifatida o‘quvchi bilan interaktiv hisoblanadi. Bu borada internet-
portal «Сетевая словесность»da juda qiziqarli materiallar 
to‘plangan. Seteraturaning rivojida ривожида «Роман», «Буриме», 
«Сонетник», «Пекарня лимериков», «Сад расходящихся хокку», 
«Ренга» ва «Стихи.ру» и «Проза.ру» saytlarining faoliyati muhim 
ahamiyat kasb etdi. 

Download 3,18 Mb.
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   185




Download 3,18 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Download 3,18 Mb.
Pdf ko'rish