239
xolos. Agarda pillachiligi rivojlangan Xitoy, Xindiston, Yaponiya mamlakatlarini
misol qilib oladigan bo’lsak, ularda 100%
bu xildagi tutzorlar, shu bilan birga
100% navdor tutlardan tashkil topgan.Bizda bu ko’rsatkich, ya’ni navdor
tutzorlar atigi 1-2% ni tashkil qiladi.
Uchinchi xilga tut daraxtini boshqa daraxtlar bilan ixo-ta uchun ekiladi.
Shuningdek shaharlarda manzara uchun ham eki-ladi. Tut tanasining past-
balandiga qarab uch guruhga bo’linadi.
Birinchi guruhga -
tanasining ildiz bugzidan shox-shabbasigacha,
balandligi 1,0-1,2 m bo’lgan tut daraxtlari kiradi.
Ikkinchi gurux - tanasining ildiz bo’g’zidan shox-shabbasigacha, balandligi
0,5 - 0,7 m bo’lgan buta tut daraxtlari.
Uchinchi gurux - tanasining ildiz bugzidan shox - shabbasigacha ,
balandligi 0,3 m dan past bo’lganbuta tutlar.
Tut daraxtini yo’l, kanallar, hamda arik bo’ylariga bir qatorlab ekilganida,
albatta baquvvat ikki yillik tanasining ildiz bo’g’zidan
shox-shabbasigacha
bo’lgan balandligi 120 sm kam bo’lmagan ko’chatlar ekilishi shart. Agarda bu
aytilgandan past bo’lsa, xali yosh ulg’ayib ulgurmagan daraxtlarni uy xayvonlari
yeb quritadi. Ana shunday hodisalar respublikamiz viloyatlarida juda ko’p.
Ko’chatning tanasi 120 sm bo’lsa, uning uchta shoxi 40-50 sm bo’ladi,
natijada daraxtning barg qismi 160-170 sm joylashadi, bunday tut daraxtlarini
mol yeb yo’q qila olmaydi.
Qatorlab ekiladigan tutlarning oralig’i 2,5 - 3 metrdan kam bo’lmasligi,
ekiladigan joyining chuqurligi 50 sm, kengligi 70 sm bo’lishi kerak. Ekilayotgan
vaqtda ko’chat ildizining uch va lat yegan qismi o’tkir pichoq yoki bog’ qaychi
bilan qirqiladi. Ko’chat chuqurni o’rtasiga o’tkazilib
avval tuproqningt yuza
qismi, so’ngra tagidan olingan qismi ko’miladi. Tuproq ko’chat ildiz bo’g’zidan
kuzda 4-5 sm, bahorda 2-3 sm yuqorida bo’lganida yaxshi bo’ladi. Agarda
ko’chatlar bahorda ekilsa, darxol suv berilishi kerak. Ko’chatlar yaxshi ko’karib
240
ketguncha tez-tez suv quyiladi. Birinchi yili 7-9 marta suv, 3 marta yumshatilib,
2 marta mineral o’g’itlar bilan oziqlantiriladi.
